Operacja zaćmy z wszczepieniem soczewki twardej

Operacja zaćmy z wszczepieniem soczewki twardej charakterystyka

Zaćma jest chorobą, która nieleczona prowadzi do postępującego pogorszenia widzenia, aż do całkowitej utraty zdolności odbioru obrazu. Szacuje się, iż zaćma stanowi najczęstszą przyczynę ślepoty.

Choroba związana jest z postępującym z wiekiem mętnieniem soczewki, które przeważnie rozpoczyna się po czterdziestym roku życia, chociaż zdarzają się przypadki, gdy zaćma pojawia się u osób w młodszym wieku, a nawet u dzieci. Zaćma spowodowana przyczynami wrodzonymi obecna jest już u noworodków, albo rozwija się w pierwszych latach życia dziecka. Poza tym mętnienie soczewki u młodszych pacjentów częściej związane jest z zaburzeniami metabolicznymi i wtedy poza leczeniem okulistycznym konieczne jest pogłębienie diagnostyki w kierunku rozpoznania choroby podstawowej co pozwoli wdrożyć leczenie przyczynowe i uniknąć dalszych powikłań. Pewien wpływ na rozwój zaćmy wrodzonej mogą mieć również zaburzenia chromosomalne i wtedy warto poszukiwać innych chorób związanych z zespołami genetycznymi. Znaczenie mają również czynniki uszkadzające działające na płód w trakcie rozwoju wewnątrz macicznego- wymienia się tutaj narażenie na promieniowanie jonizujące, niektóre leki oraz zakażenia (m.in. wirusem różyczki, opryszczki, świnki, ospy, toksoplazmozy). Leczenie zaćmy wrodzonej oraz u dzieci wiąże się z trudnościami jakich nie obserwuje się u dorosłych i może wiązać się z trwałymi zaburzeniami zmysłu wzroku. U osób dorosłych najczęściej rozpoznaje się tak zwaną zaćmę starczą, której pierwsze objawy zauważane są przeważnie pomiędzy pięćdziesiątym, a sześćdziesiątym rokiem życia. Chociaż w tym czasie często jeszcze odbiór obrazów jest dla pacjenta wystarczający do prawidłowego funkcjonowania i nie ogranicza codziennej aktywności należy jak najwcześniej rozpocząć diagnostykę i poszukiwać pomocy specjalisty. Zwłaszcza, że jedyną możliwością skutecznego leczenia jest operacja zaćmy, przeważnie z jednoczasowym wszczepieniem soczewki o właściwościach odpowiednio dobranych do preferencji pacjenta. Wszczepienie soczewki twardej po operacji likwidacji zaćmy częściej stosowane jest w przypadku zewnątrztorebkowego usunięcia nieprzeziernego elementu układu optycznego oka. Aktualnie najczęściej operacje usunięcia zaćmy przeprowadza się metodą fakoemulsyfikacji, a dzięki zastosowaniu nowoczesnych soczewek wykonanych z plastycznego materiału możliwe jest ich wszczepienie w formie zwiniętej co pozwala ograniczyć wymiary chirurgicznego cięcia. Istnieją jednak przypadki, kiedy wskazane jest wykonanie leczenia metodą starszą z zastosowaniem zewnątrztorebkowego usunięcia nieprzeziernego elementu optycznego oka. Ta technika operacji wykorzystywana jest do leczenia zaćmy z wszczepieniem soczewki twardej. Wskazania do wykonania operacji zaćmy z wszczepieniem soczewki twardej zostaną omówione w dalszej części opracowania.

Operacja zaćmy z wszczepieniem soczewki twardej korzyści

Korzyści osiągane dzięki operacji zaćmy z wszczepieniem soczewki twardej to przede wszystkim usunięcie nieprzeziernej, utrudniającej odbiór obrazu soczewki własnej oka. Już samo wydobycie tego nieprzezroczystego i utrudniającego widzenie fragmentu gałki ocznej przyczynia się do poprawy funkcji narządu zmysłu i zwiększa komfort funkcjonowania pacjenta po operacji zaćmy z wszczepieniem soczewki twardej. Ale to nie koniec zalet zabiegu! Soczewka oka jest elementem pełniącym funkcje akomodacyjne i poprzez skurcz mięśni rzęskowych regulowany jest stopień skupienia, co odpowiada za ogniskowanie obrazu na siatkówce oka. Gdyby pozostawić układ optyczny pozbawiony tego elementu, pacjenci po operacji zaćmy mieli by bardzo dużą wadę wzroku i wymagali szkieł korekcyjnych o znacznych rozmiarach, aby zapewnić dobry odbiór obrazów przy patrzeniu z bliska. Chociaż po operacji zaćmy z wszczepieniem soczewki twardej korekta wady wzroku jest konieczna, to jednak możliwe jest zapewnienie dobrego widzenia do wcześniej ustalonej i najważniejszej dla pacjenta odległości, a z soczewek kontaktowych lub okularów musi on korzystać tylko w pozostałych okolicznościach.

Wskazania do wykonania zabiegu

Operacja zaćmy z wszczepieniem soczewki twardej może być zastosowana z powodzeniem w niemal każdym przypadku leczenia chirurgicznego zmętnienia soczewki i związanej z tym utraty przezierności układu optycznego oka. Chociaż w przypadku implantacji soczewek twardych możliwe jest wykorzystanie nowszych technologii do usunięcia zaćmy takich jak rozbijanie jądra soczewki metodą fakoemulsyfikacji, a następnie odessanie elementów przez wprowadzenie do komory oka mikroskopijnego fakoaspiratora, zabieg wymaga rozszerzonego cięcia w powierzchni oka w porównaniu do zabiegów z wszczepieniem soczewki zwijalnej. Z tego względu częściej proponuje się pacjentom zabiegi operacji zaćmy z wszczepieniem soczewek wykonanych z miękkich, zwijalnych materiałów. W pewnej grupie pacjentów operacja zaćmy z wszczepieniem soczewki twardej metodą standardowego, zewnątrztorebkowego usunięcia zaćmy wydaje się jednak lepszym wyborem. Operacja zaćmy z wszczepieniem soczewki twardej wskazana jest jako technika leczenia u pacjentów u których utrudniony jest dostęp operacyjny do komory przedniej oka. Operacja zaćmy z wszczepieniem soczewki twardej jest zalecana również w przypadku znacznego zmętnienia rogówki, kiedy źrenica jest mało reaktywna i słabo się rozszerza nawet pod wpływem zastosowanych środków farmakologicznych, kiedy występują zrosty tyle w oku oraz kiedy pacjent przechodził już leczenie inwazyjne gałki ocznej i istnieją wątpliwości co do stanu obwódki rzęskowej i możliwości prawidłowej implantacji soczewki wykonanej z materiałów miękkich. Operacja zaćmy z wszczepieniem soczewki twardej wykonywane jest techniką usunięcia zewnątrztorebkowego przeważnie wtedy, kiedy istniejące wskazania sugerują większe bezpieczeństwo tej metody. Istnieją sytuacje, kiedy ze względu na zaistniałe podczas przeprowadzania operacji zaćmy komplikacje chirurg może zadecydować o poszerzeniu cięcia i wykonaniu zabiegu metodą standardowego zewnątrztorebkowego usunięcia zaćmy z wszczepieniem soczewki twardej, pomimo, iż pierwotnie operacja zaćmy z wszczepieniem soczewki twardej miała być wykonywana z użyciem fakoemulsyfikacji.

Przeciwwskazania do wykonania zabiegu

Operacja zaćmy z wszczepieniem soczewki twardej nie może być wykonywana u pacjentów, którzy nie akceptują takiej metody leczenia. Poza tym operacja zaćmy z wszczepieniem soczewki twardej jest zabiegiem przeciwwskazanym w przypadku soczewek zwichniętych i podwichniętych. Inne przeciwwskazania do przeprowadzenia operacji zaćmy z wszczepieniem soczewki twardej są podobne jak do innych manipulacji chirurgicznych na gałce ocznej i obejmują miejscowe stany zapalne, zakażenia oka, a także świeżo przebyty zawał serca, udar mózgu i inne choroby ogólnoustrojowe do czasu ustabilizowania stanu zdrowia pacjenta.

Przed zabiegiem

Przed wykonaniem operacji zaćmy z wszczepieniem soczewki twardej konieczne jest przeprowadzenie dokładnego badania okulistycznego pacjenta. Sprawdza się wymiary gałki ocznej, stan poszczególnych elementów układu optycznego oka, reaktywność źrenicy. Wraz z pacjentem należy ustalić moc skupiającą wszczepianego implantu, która w najwyższym stopniu sprosta oczekiwaniom i potrzebom chorego po operacji zaćmy z wszczepieniem soczewki twardej. Zazwyczaj większość pacjentów wybiera taką siłę skupiającą soczewki, aby mogli bez trudności widzieć obraz przy patrzeniu w dal, a korekty okularowej potrzebować wyłącznie do patrzenia z bliska np. podczas czytania, czy korzystania z komputera. Istnieją jednak wyjątki od tej reguły. Dla osób wykonujących na co dzień prace wymagającą ogniskowania obrazu do bliży (między innymi informatycy, pracownicy biurowi itp.), a także osoby które jeszcze przez operacją zaćmy z wszczepieniem soczewki twardej mieli krótkowzroczność i są przyzwyczajeni do noszenia okularów lub soczewek kontaktowych przy patrzeniu w dal mogą preferować soczewki o silnej mocy skupiającej.

Rodzaj znieczulenia

Znieczulenie miejscowe do operacji zaćmy z wszczepieniem soczewki twardej jest w większości przypadków w zupełności wystarczające do zapewnienia bez bólowego przebiegu zabiegu. Stosuje się znieczulenie kroplowe izolowane lub w połączeniu ze znieczuleniem okołogałkowym. Niektórzy pacjenci mogą wymagać dodatkowego podania drogą dożylną środków uspakajających oraz o działaniu przeciwbólowym. Zwłaszcza, jeśli są bardzo silnie zdenerwowani i odczuwają duży niepokój w związku z przeprowadzaną operacją zaćmy z wszczepieniem soczewki twardej. Znieczulenie ogólne stosuje się rzadko. Dotyczy to zazwyczaj wyłącznie pacjentów nieletnich, kiedy trudno jest przewidywać zachowanie dziecka podczas operacji zaćmy z wszczepieniem soczewki twardej. Czasem znieczulenia ogólnego mogą wymagać również silnie pobudzone, niespokojne, młode osoby niestosujące się do zaleceń personelu medycznego lub kiedy istnieje ryzyko niesubordynacji i braku współpracy w trakcie operacji zaćmy z wszczepieniem soczewki twardej. Z tego samego powodu znieczulenie ogólne wykorzystuje się w przypadku leczenia zmętniałej soczewki metodą operacji zaćmy z wszczepieniem soczewki twardej u osób z chorobami psychicznymi.

Jak przebiega zabieg?

Operację zaćmy z wszczepieniem soczewki twardej rozpoczyna się od odpowiedniego przygotowania pacjenta. Przebrany w jałową piżamę, z włosami zabezpieczonymi pod specjalnym czepkiem i ustami oraz nosem przykrytym maseczką chirurgiczną pacjent transportowany jest na salę operacyjną. Okolice gałki ocznej powinny zostać w odpowiedni sposób znieczulone. Powiekę górną oraz powiekę dolną zabezpiecza się przed zamykaniem w trakcie operacji zaćmy z wszczepieniem soczewki twardej przy użyciu specjalnych rozwórek. Nie należy obawiać się nieprzyjemnych doznań związanych z wysychaniem powierzchni w przypadku braku możliwości mrugania i rozprowadzania łez na powierzchni gałki ocznej. Personel medyczny będzie dbał o odpowiednie nawilżenie powierzchni oka i zakraplał ją w regularnych odstępach czasu.

---

Zobacz zaufane kliniki najbliżej

---

Należy jednak liczyć się z tym, że promienie świetlne z lamp chirurgicznych skierowanych na twarz chorego mogą wiązać się z pewnym drażnieniem i dyskomfortem. Dzięki zastosowaniu znieczulenia operacja zaćmy z wszczepieniem soczewki twardej przeprowadzana jest bez boleśnie, a drobne niedogodności nie trwają długo ponieważ zazwyczaj czas potrzebny do wykonania procedury to nawet poniżej dwudziestu minut. Chirurg wykonuje nacięcie na powierzchni twardówki. Podczas operacji zaćmy z wszczepieniem soczewki twardej jest ono rozleglejsze niż w przypadku przeprowadzania leczenia zaćmy z wykorzystaniem fakoemulsyfikacji i z wszczepieniem soczewek zwijalnych. Do wszczepienia soczewki twardej konieczne jest cięcie nawet do dziesięciu milimetrów. Jądro soczewki usuwane jest w całości lub odsysane po uprzednim pofragmentowaniu przy wykorzystaniu techniki fakoemulsyfikacji. Następnie odsysa się korę i oczyszcza powierzchnię torby tylnej, aby zmniejszyć ryzyko wystąpienia powikłania odległego po operacji zaćmy z wszczepieniem soczewki twardej w postaci zaćmy wtórnej. Przed implantacją soczewki twardej komorę przednią oka wypełnia się materiałem wiskoelastycznym (na przykład hialuronianem sodu), który zostanie odessany przed zakończeniem operacji zaćmy z wszczepieniem soczewki twardej. Do komory przedniej oka wsuwa się implant i lokuje w pozycji centralnej. Po zaaspirowaniu materiału wiskoelastycznego ranę należy zaszyć. Po operacji zaćmy z wszczepieniem soczewki twardej przeważnie stosuje się nici nylonowe, niewchłanialne.

Czas i przebieg rekonwalescencji

Zdolność odbioru obrazu po operacji zaćmy z wszczepieniem soczewki twardej ulega poprawie natychmiast po usunięciu nieprzeziernego elementu utrudniającego przechodzenie promieni świetlnych przez układ optyczny oka. Zazwyczaj potrzeba jeszcze kilku do kilkunastu dni, zanim układ nerwowy przyzwyczai się do zmienionych warunków odbioru obrazu. Do tego czasu po operacji zaćmy z wszczepieniem soczewki twardej należy ograniczyć aktywność, zwłaszcza tą związaną ze zwiększonym ryzykiem urazu (na przykład sporty kontaktowe, praca w dynamicznie zmieniających się warunkach). Po zakończeniu gojenia rany należy zgłosić się do okulisty celem ściągnięcia szwów z twardówki oka zabezpieczających ranę po operacji zaćmy z wszczepieniem soczewki twardej.

Efekty po zabiegu

Efekty operacji zaćmy z wszczepieniem soczewki twardej to natychmiastowa poprawa zdolności widzenia związana z pozbyciem się zmętniałej soczewki, która zatrzymywała promienie świetlne i uniemożliwiała prawidłowy odbiór obrazu. Po operacji zaćmy z wszczepieniem soczewki twardej widziane przez pacjenta przedmioty są wyraźniejsze, kontury się nie rozmywają, a barwy są wyraźniejsze. Konieczna jest jednak korekta okularowa wady wzroku powstałej po operacji zaćmy z wszczepieniem soczewki twardej, aby maksymalnie poprawić funkcje narządu zmysłu i zwiększyć komfort funkcjonowania pacjenta.

Zalecenia po zabiegu

Po operacji zaćmy z wszczepieniem soczewki twardej pacjenci powinni przestrzegać zaleceń lekarskich. Nie należy przeforsowywać organizmu, a odpoczynek i znaczne ograniczenie aktywności jest wskazane zwłaszcza w pierwszym tygodniu po zabiegu. Powierzchnia gałki ocznej,zwłaszcza w okolicy rany po operacji zaćmy z wszczepieniem soczewki twardej może dawać pewne dolegliwości takie jak dyskomfort w miejscu szwów lub świąd. Nie wolno jednak drażnić gałki ocznej, a tym bardziej próbować drapać, czy uciskać przez zamknięte powieki. Poza tym należy kontynuować leczenie farmakologiczne według wskazówek okulisty. Zazwyczaj przez około dwa do trzech tygodni po operacji zaćmy z wszczepieniem soczewki twardej stosuje się miejscowo działające krople oftalmologiczne z antybiotykami, a także steroidowymi lub niesteroidowymi środkami o działaniu przeciwzapalnym. Pierwsza wizyta u specjalisty po operacji zaćmy z wszczepieniem soczewki twardej powinna mieć miejsce już kolejnego dnia po zabiegu. Kolejne wyznaczane są przez okulistę po tygodniu do dwóch od operacji zaćmy z wszczepieniem soczewki twardej, następnie po upływie miesiąca, trzech i dalej według potrzeb.

Jak długo utrzymują się efekty po zabiegu?

Docelowo efekty operacji zaćmy z wszczepieniem soczewki twardej powinny być trwałe. Jeśli nie dojdzie do rozwoju powikłań pacjenci powinni zachować prawidłową przezierność układu optycznego na długie lata, ponieważ implantowane sztuczne soczewki nie mają tendencji do mętnienia. W przypadku rozwoju powikłań zdolność widzenia po operacji zaćmy z wszczepieniem soczewki twardej może ulec pogorszeniu. W tym przypadku należy zgłosić się do lekarza okulisty. Być może doszło do przemieszczenia wszczepionej soczewki twardej, albo do zmętnienia torby tylnej soczewki. To ostanie powikłanie może dotyczyć nawet co trzeciego pacjenta po operacji zaćmy z wszczepieniem soczewki twardej i określane jest terminem zaćmy wtórne. Jej leczenie jest stosunkowo mało skomplikowane i nie wymaga ponownego przeprowadzania operacji celem poprawy zdolności widzenia.

Jak uniknąć powikłań po zabiegu?

Niektóre powikłania operacji zaćmy z wszczepieniem soczewki twardej są niezależne od pacjenta i nie ma on wpływu na zwiększenie szansy ich uniknięcia. Przed innymi powikłaniami operacji zaćmy z wszczepieniem soczewki twardej można się skutecznie ochronić dzięki przestrzegani zaleceń lekarza.

---

Porozmawiaj z pacjentami na temat Operacja zaćmy z wszczepieniem soczewki twardej

---

Przede wszystkim nie wolno drażnić powierzchni oka i unikać niepotrzebnych manipulacji w obrębie oka, nawet tych związanych np. z pielęgnacją twarzy i powiek (nie powinno się zbyt mocno trzeć wacikiem powiek podczas demakijażu, zwłaszcza w ciągu kilku pierwszych dni po zabiegu). Poza tym należy według zaleceń okulisty zakraplać powierzchnię gałki ocznej środkami farmakologicznymi o właściwościach przeciwzapalnych i antybakteryjnych.

Możliwe powikłania po zabiegu

Powikłania po operacji zaćmy z wszczepieniem soczewki twardej są podobne jak w przypadku innych operacji. Dotyczą one ryzyka krwawienia w wyniku uszkodzenia naczyń krwionośnych gałki ocznej, przemieszczenia soczewki, a także zakażenia i rozwinięcia stanu zapalnego w ranie po operacji zaćmy z wszczepieniem soczewki twardej. W trakcie zabiegu może także dojść do uszkodzenia tęczówki lub komory tylnej torby soczewki. Warto jednak zaznaczyć, iż te dwa powikłania operacji zaćmy z wszczepieniem soczewki twardej występują rzadziej w przypadku standardowego zewnątrztorebkowego usunięcia katarakty niż przy przeprowadzaniu fakoemulsyfikacji z zastosowaniem małego cięcia w warunkach ograniczonego dostępu. Poza tym operacja zaćmy z wszczepieniem soczewki twardej wykonywana techniką standardowego zewnątrztorebkowego usunięcia może w wyższym stopniu niż inne rodzaje chirurgicznego leczenia katarakty wiązać się z indukowanym astygmatyzmem. Operacja zaćmy z wszczepieniem soczewki twardej zagraża również powikłaniami związanymi z mniejszą stabilnością pooperacyjnej refrakcji. U około trzydziestu procent pacjentów po operacji zaćmy z wszczepieniem soczewki twardej w odległym leczeniu pooperacyjnym (w przeciągu pierwszych dwóch lat) dochodzi do zmętnienia elementów komory tylnej torby soczewki. Stan taki określamy mianem zaćmy wtórnej. Jej leczenie jest stosunkowo proste i możliwe do przeprowadzenia w warunkach ambulatoryjnych przy zastosowaniu specjalnego lasera YAG.

Polecane zabiegi dodatkowe po zabiegu

Po operacji zaćmy z wszczepieniem soczewki twardej konieczne jest kontrolowanie stanu gałki ocznej i ostrości wzroku u okulisty w wyznaczonych przez lekarza odstępach czasowych. Należy zwrócić uwagę, że soczewki twarde jako starsze modele implantów wewnatrzgałkowych nie spełniają funkcji akomodacyjnych. Z tego względu pacjenci po operacji zaćmy z wszczepieniem soczewki twardej wymagają korekty ostrości wzroku przy wykorzystaniu soczewek kontaktowych lub szkieł korekcyjnych do patrzenia z bliska lub daleka (w zależności od dobranej przed operacją zaćmy mocy skupiającej wszczepionej soczewki twardej).

Zapoznaj się z innymi metodami leczenia zaćmy:

• Operacja zaćmy bez wszczepienia soczewki
• Operacja zaćmy metodą fakoemulsyfikacji z wszczepieniem soczewki asferycznej
• Operacja zaćmy metodą fakoemulsyfikacji z wszczepieniem soczewki asferycznej z filtrem światła niebieskiego
• Operacja zaćmy metodą fakoemulsyfikacji z wszczepieniem soczewki pseudoakomodacyjnej
• Operacja zaćmy metodą fakoemulsyfikacji z wszczepieniem soczewki pseudoakomodacyjnej torycznej
• Operacja zaćmy metodą fakoemulsyfikacji z wszczepieniem soczewki torycznej
• Operacja zaćmy podwichniętej metodą fakoemulsyfikacji z wszczepieniem pierścienia stabilizującego
• Operacja zaćmy metodą fakoemulsyfikacji z wszczepieniem soczewki multifokalnej
• Operacja zaćmy metodą fakoemulsyfikacji z wszczepieniem soczewki multifokalnej torycznej
• Operacja zaćmy powikłanej w oku z brakiem tęczówki
• Operacja jednoczesna zaćmy i jaskry z wszczepieniem soczewki twardej z równoczasową trabekulektomią
• Operacja jednoczesna zaćmy i jaskry z wszczepieniem soczewki zwijalnej z równoczasową trabekulektomią

Autor: Lek. Anna Kołodziejska

Bibliografia:
„Chirurgia Okulistyczna”, George L. Spaeth,
„Podstawy okulistyki”- prof. dr hab. Maria Hanna Niżanowska, Volumed