Operacja zatoki włosowej

Zatoka włosowa (inaczej, torbiel włosowa, torbiel pilonidalna lub zatoka pilonidalna) to schorzenie, które można określić jako przewlekły, złożony proces zapalny w okolicy krzyżowo-guzicznej, w obrębie szpary pośladkowej, który w każdej chwili może przerodzić się w ostry stan zapalny wraz z ropniem.

Operacja zatoki włosowej - charakterystyka

Operacja zatoki włosowej jest sposobem leczenia torbieli zapalnej wypełnionej treścią ropną. Zmiana chorobowa, której dotyczy operacja zatoki włosowej lokalizuje się w okolicy szpary pośladkowej, przeważnie w tkankach powyżej odbytu. Zatoka włosowa określana jest również inaczej jako torbiel włosowa, a w terminologii medycznej częściej funkcjonuje nazwa torbiel pilonidalna, albo torbiel przedkrzyżowa. Jest to schorzenie, które dotyczy głównie młodych mężczyzn. Wynika z zaburzeń pracy układu hormonalnego i wpływu androgenów na gruczoły łojowe zlokalizowane w okolicy skóry odbytu. Za przyczynę infekcji uznaje się włosy łonowe wnikające w głąb torbieli oraz nieprawidłową reakcję układu odpornościowego organizmu reagującego na własny twór jak na ciało obce z wytworzeniem stanu zapalnego w obrębie zmiany skórnej. Operacja zatoki włosowej nie dającej objawów może nie być konieczna, a działanie lecznicze ogranicza się wtedy do przeprowadzania prawidłowej higieny oraz dbania o utrzymywanie w czystości okolic intymnych. Operację zatoki włosowej w trybie pilnym lub planowym wykonuje się, kiedy torbiel wywołuje objawy i jest przyczyną pogarszania się stanu ogólnego organizmu.

Operacja zatoki włosowej - korzyści

Korzyści wynikające z leczenia operacyjnego zatoki włosowej to przede wszystkim poprawa stanu ogólnego pacjenta, zwłaszcza w przypadku mocno nasilonej reakcji zapalnej i dużej rozległości zmian ropnych. W przypadku ostrego zapalenia przeprowadzenie operacji zatoki włosowej i zdrenowanie zakażonej, ropnej zawartości zmiany skórnej nie tylko łagodzi miejscowy ból okolicy odbytu, ale również poprawia stan ogólny i przyspiesza ustępowanie objawów, a wśród nich przede wszystkim gorączki, dreszczy, osłabienia.

Wskazania do wykonania zabiegu

Wskazaniem do przeprowadzenia operacji zatoki włosowej jest każdy stan, kiedy leczenie zachowawcze nie rokuje poprawy stanu pacjenta. Operację zatoki włosowej wykonuje się u tych chorych, u których torbiel i związany z nią stan zapalny oraz ropień okołoodbytniczy dają uciążliwe lub niepokojące dolegliwości, a pacjent wyraża zgodę na przeprowadzenie zabiegu chirurgicznego. Operacja zatoki włosowej jest również wskazana u tych osób, u których podjęto nieskuteczną próbę leczenia zachowawczego, a objawy nie ustąpiły pomimo oczyszczenia skóry odbytu, usunięcia włosów z miejsca zmiany oraz okolicy szpary pośladkowej, a nasilenie dolegliwości lub stan ogólny pacjenta ulegają pogorszeniu. Operacja zatoki włosowej jest konieczna do przeprowadzenia w trybie pilnym jeśli torbiel ulegnie zainfekowaniu (szczególne zagrożenie istnieje ze strony bakterii bytujących w okolicy kanału odbytu, które łatwo mogą przenieść się do torbieli) z wytworzeniem ropnia w rejonie szpary pośladkowej

Przeciwwskazania do wykonania zabiegu

Przeciwwskazanie do operacyjnego leczenia zatoki włosowej stanowi brak dolegliwości ze strony zmiany skórnej. Najwłaściwszym postępowaniem jest wtedy postępowanie wyczekujące oraz podejmowanie działań profilaktycznych mających na celu ograniczanie zagrożenia szerzenia się ropnia, stanu zapalnego czy wtórnego nadkażenia. Przeciwwskazaniem do operacyjnego leczenia zatoki włosowej jest również brak zgody na taką terapię ze strony pacjenta. U pacjentów w złym stanie ogólnym wynikającym z innych przyczyn niż zmiany okolicy odbytu może istnieć konieczność odroczenia operacji zatoki włosowej do czasu ustabilizowania stanu zdrowia i wyrównania parametrów w badaniach dodatkowych.

Przed zabiegiem

Przed operacją zatoki włosowej skóra okolicy krocza musi zostać dokładnie oczyszczona. Ze względu na wykonywanie operacji zatoki włosowej w znieczuleniu ogólnym, pacjent musi pozostawać na czczo, a ostatni posiłek o niedużej objętości powinien zostać przyjęty najpóźniej na pół doby przed zabiegiem.

Rodzaj znieczulenia

Operację zatoki włosowej przeprowadza się w znieczuleniu ogólnym. Pacjent w warunkach sali operacyjnej i pod opieką anestezjologa zostanie poddany działaniu silnych leków przeciwbólowych oraz zwiotczających. Po zapadnięciu w sztucznie wywołany przy pomocy odpowiednich medykamentów sen, chory zostaje zaintubowany. Lekarz anestezjolog dba o komfort pacjenta i o bez bólowe przeprowadzenie chorego przez cały okres operacji zatoki włosowej.

Jak przebiega zabieg?

Operacja zatoki włosowej polega na nacięciu skóry nad powierzchnią zmiany, zdrenowaniu oraz oczyszczeniu z wydzieliny ropnej. Po przetransportowaniu pacjenta na salę operacyjną zostaje on ułożony na stole chirurgicznym w tak zwanej pozycji scyzorykowej, gdzie chory leży na brzuchu, a większa część masy ciała opiera się w okolicy miednicy. Przy pomocy specjalnych, miękkich wałków zabezpiecza się ułożenie pacjenta i zwiększa komfort na czas potrzebny do przeprowadzenia operacji zatoki włosowej. Po wprowadzeniu w znieczulenie ogólne i zaintubowaniu pacjenta celem zabezpieczenia oddechu chirurdzy mogą przystąpić do zabiegu. Przed wykonaniem cięcia należy dokładnie oczyścić okolicę szpary pośladkowej, aby ograniczyć ryzyko przeniesienia zanieczyszczeń z obszaru odbytu do rany oraz wtórnym zakażeniom patologicznymi drobnoustrojami. Chirurg przy pomocy jałowego skalpela wykonuje podłużne nacięcie nad operowaną zatoką włosową. Wydobywa się zawartość torbieli. Podczas operacji zatoki włosowej lekarz musi dokładnie obejrzeć chore miejsce i upewnić się, czy rana została dokładnie oczyszczona. Istotne jest również, aby podczas operacji zatoki włosowej zwrócić uwagę czy w głąb tkanek nie penetrują kanały wypełnione ropą. Powstawanie przetok to jedno z częstszych powikłań związanych z obecnością ropy w okolicach skóry odbytu. Podczas operacji zatoki włosowej należy obficie wypłukać lożę po ewakuowanych patologicznych tkankach. Stosuje się również barwnik - błękit metylowy, który ułatwia chirurgom zadanie wnikliwego przejrzenia tkanek i ogranicza ryzyko przeoczenia kanałów ropnych, które również wymagają oczyszczenia i zdrenowania. Po operacji zatoki włosowej powierzchnię cięcia na skórze należy zabezpieczyć. Przeważnie pozostawia się ranę niezamkniętą i oczekuje gojenia wtórnego przez samoistne ziarninowanie naskórka. Stwarza to sprzyjające warunki do regeneracji skóry z ograniczeniem ryzyka nawrotu choroby. Istnieją również różne techniki operacyjne zatoki włosowej w których otwartą ranę przykrywa się przeszczepem płatu skórnego, albo zespala brzegi przy użyciu szwów chirurgicznych. Pozwala to na skrócenie czasu rekonwalescencji i szybszy powrót pacjenta do zdrowia i aktywności zawodowej, niestety wiąże się z wyższym ryzykiem nawrotu i konieczności ponownego przeprowadzenia operacji zatoki włosowej. Założenie opatrunku ze względu na specyfikę i lokalizację obrażenia często jest niemożliwe.

Zobacz zaufane kliniki najbliżej

Czas i przebieg rekonwalescencji

Czas i przebieg rekonwalescencji po operacji zatoki włosowej może być różny w zależności od techniki jaką wykonano zabieg, sposobu zaopatrzenia rany po cięciu chirurgicznym, a także od indywidualnych cech pacjenta, głębokości zmian, pielęgnacji okolicy krocza i stosowania do zaleceń lekarskich. Zamknięcie miejsca po operacji zatoki włosowej płatem skórnym lub zbliżenie brzegów rany i wykonanie zaszycia tkanek skraca czas rekonwalescencji i umożliwia szybszy powrót do pełnej aktywności przez pacjenta. Częściej jednak wiąże się z nawrotem choroby i koniecznością powtórnego przeprowadzenia operacji zatoki włosowej. Z kolei pozostawienie rany pooperacyjnej niezasklepionej i oczekiwanie na samoistne wtórne wygojenie loży po oczyszczeniu torbieli z treści ropnej ogranicza ryzyko nawrotu, jednak wydłuża czas regeneracji i powrotu do zdrowia oraz pełnej aktywności. Z tego względu decyzję o sposobie zaopatrzenia rany po operacji zatoki włosowej powinien podjąć chirurg po ocenie czynników ryzyka oraz indywidualnych cech osobniczych organizmu chorego, tendencji do tworzenia torbieli pilonidalnej, a także priorytetów i osobistych preferencji pacjenta. W przypadku operacji zatoki włosowej techniką klasyczną z pozostawieniem otwartej rany do gojenia przez ziarninowanie czas leczenia może trwać nawet trzy miesiące. Operacja zatoki włosowej z nałożeniem przeszczepu płatu skórnego wymaga krótszej regeneracji. Zazwyczaj czas gojenia w takim przypadku wynosi do trzech tygodni.

Efekty po zabiegu

Operacja zatoki włosowej prowadzi do usunięcia źródła będącego przyczyną stanu zapalnego i uciążliwych dla pacjenta dolegliwości. Prowadzi to do ustąpienia objawów, niweluje też ryzyko infekcji i szerzenia się zakażenia. W rezultacie wykonanej operacji zatoki włosowej stan ogólny chorego ulega poprawie, a jeśli występowały wykładniki ogólnoustrojowe schorzenia dochodzi do ich wycofania. Pacjent po operacji zatoki włosowej czuje się lepiej, przestaje gorączkować i wraca do zdrowia. Na efekty w postaci pełnego powrotu sprawności i dobrej kondycji organizmu należy jednak zazwyczaj poczekać do czasu, aż minie miejscowy i uogólniony stan zapalny. Wznowienie pracy i aktywności zawodowej jest możliwe dopiero po uzyskaniu pełnego wygojenia okolicy szpary pośladkowej i skóry krocza po operacji zatoki włosowej. W przypadku pozostawienia rany otwartej do zagojenia przez ziarninowanie czas ten się wydłuża. Z tego względu, chociaż zaszycie lub przykrycie przy wykorzystaniu płatu skórnego miejsca po cięciu chirurgicznym przyczynia się do nieznacznie zwiększonego ryzyko nawrotu i ryzyka zaistnienie potrzeby ponownego wykonania operacji nowo powstałej zatoki włosowej, czasem lekarze po porozumieniu z chorymi i skrupulatnym rozważeniu wad i zalet takiego postępowania łączą operację zatoki włosowej z zasklepieniem powłok i jednoczasowym przeszczepem płatu skórnego. Jest to szczególnie ważne ponieważ ze względu na specyfikę schorzenia, częściej dotyczy ono osób młodych, aktywnych zawodowo dla których wyłączenie na okres nawet do trzech miesięcy z życia społecznego lub z działalności zarobkowej jest szczególnie niepożądane.

Porozmawiaj z pacjentami na temat Operacja zatoki włosowej

Zalecenia po zabiegu

Po operacji zatoki włosowej zaleca się pacjentowi unikać niepotrzebnej aktywności, aż do czasu pełnego zagojenia uszkodzonego fragmentu skóry. Poza tym istotna jest właściwa pielęgnacja rany pooperacyjnej i higiena okolic intymnych. Jest to ważne tym bardziej z tego powodu, że operacja zatoki włosowej wykonywana jest w szparze między pośladkowej i w niewielkiej odległości od kanału odbytu, gdzie z jednej strony panują warunki sprzyjające mnożeniu bakterii (duża wilgotność, odpowiednio wysoka temperatura itp.), a z drugiej strony sama bliskość odbytu sprzyja przenoszeniu czynników infekcyjnych do rany. Konieczne jest odbywanie regularnych wizyt w poradni chirurgicznej do czasu pełnego zagojenia skóry po operacji zatoki włosowej. Jest to szczególnie ważne z tego względu, że lokalizacja blizny pooperacyjnej zazwyczaj uniemożliwia pacjentowi samodzielny wgląd w ranę i niepokojące zmiany mogą zostać łatwo przeoczone.

Jak długo utrzymują się efekty po zabiegu?

Czas utrzymywania się efektów operacji zatoki włosowej może być bardzo różny. U niektórych pacjentów występuje wyraźna tendencja do tworzenia stanów zapalnych związanych z wrastaniem włosów w okolicach gruczołów łojowych i u nich częściej rezultaty będą nietrwałe. Szczególnie narażeni na nawrót (a nawet liczne nawroty) choroby i konieczność powtórnego przeprowadzenia operacji zatoki włosowej są osoby u których torbiele pilonidalne w okolicy odbytu pojawiły się w młodym wieku, a nawet już we wczesnym dzieciństwie. U tych pacjentów częściej wyniki operacji zatoki włosowej są nietrwałe. Dla utrzymania efektu i przeciwdziałania powstawania nowych zmian po operacji zatoki włosowej zaleca się zaangażowanie w działania profilaktyczne ograniczające ryzyko rozwoju nowej zatoki włosowej.

Jak uniknąć powikłań po zabiegu?

Niektórym powikłaniom operacji zatoki włosowej trudno jest przeciwdziałać. Odpowiedni dobór sposobu i techniki przeprowadzanego zabiegu może pomóc w ograniczeniu ryzyka nawrotu. Właściwa higiena okolic intymnych już od pierwszych dni po operacji zatoki włosowej redukuje niebezpieczeństwo nadkażenia rany z uogólnioną infekcją włącznie. Pomocne dla uniknięcia powikłań operacji zatoki włosowej będzie również zastosowanie prewencji antybiotykowej zakażeń. Szczególnie ważne jest podanie leków o działaniu przeciwbakteryjnym przed operacją zatoki włosowej pacjentom chorym na cukrzyce, zwłaszcza w przypadku źle regulowanego poziomu glikemii i licznych skoków stężeni cukru we krwi. Poza tym należy dbać o utrzymywanie szpary pośladkowej i krocza w możliwie jak najlepszej czystości. Skóra powinna być regularnie myta i w miarę możliwości utrzymywana w suchości. Zaleca się depilację włosów łonowych, aby przeciwdziałać nawrotom i konieczności przeprowadzania operacji zatoki włosowej w przyszłości.

Możliwe powikłania po zabiegu

Operacja zatoki włosowej to procedura stosunkowo prosta i bezpieczna. Powikłania z nią związane to przede wszystkim nawrót choroby oraz utrudnione gojenie. Poza tym obawiamy się zakażenia zarówno w miejscu przeprowadzanej operacji zatoki włosowej jak i przedostania się drobnoustrojów do krwi i rozwoju uogólnionej reakcji zapalnej. W najcięższych przypadkach może to prowadzić nawet do sepsy i stanu zagrożenia życia. Większe ryzyko infekcji występuje w przypadku przeprowadzania operacji zatoki włosowej u osoby chorej na cukrzyce. Złe wyrównanie stężeń cukru we krwi sprzyja mnożeniu bakterii. Poza tym sama torbiel pilonidalna, zwłaszcza rozwijająca się przez długi czas i niewłaściwie leczona może sprzyjać tworzeniu kanałów wypełnionych treścią ropną. Operacja zatoki włosowej bez oczyszczenia wtórnie powstałych kanałów drenujących do tkanek odbytu będzie nieskuteczna i najprawdopodobniej w krótkim czasie wytworzy się nowa zmiana wymagająca kolejnego zabiegu chirurgicznego.

Polecane zabiegi dodatkowe po zabiegu

Po operacji zatoki włosowej można wykonać dodatkowy zabieg przeszczepu płatu skórnego. Dzięki temu znacznie skraca się czas leczenia i powrotu do zdrowia. W przypadku wykonania operacji zatoki włosowej z przykryciem miejsca po drenażu zmiany ropnej i ewentualnych przetok stanowiących powikłanie operowanej zatoki włosowej udaje się znacznie skrócić czas do pełnej regeneracji tkanek obszaru szpary pośladkowej. Stosując zabieg dodatkowy przykrycia płatem skórnym rany po operacji zatoki włosowej udaje się skrócić czas gojenia nawet do 3 tygodni (w przypadku operacji zatoki włosowej techniką klasyczną z pozostawieniem tkanek do gojenia przez ziarninowanie okres potrzebny do powrotu do zdrowia wydłuża się do 3 miesięcy). Poza tym poza zabiegiem operacyjnego nacięci i zdrenowania zatoki włosowej zaleca się usuwanie owłosienia łonowego z okolic odbytu i szpary pośladkowej. Ponieważ schorzenie częściej dotyczy młodych mężczyzn z bujnym owłosieniem w tym rejonie ciała, zasadne i skuteczne może być skorzystanie z zabiegów depilacji laserowej. Pacjenci z tendencją do nawracania torbieli pilonidalnej, a w związku z tym po licznych operacjach zatoki włosowej z pozostawianiem rany do leczenia przez ziarninowanie mogą wymagać wykonania dodatkowych procedur z zakresu chirurgii plastycznej i przeszczepu płata skórnego w najmocniej zmienionym obszarze okolicy międzypośladkowej.

Autor: Lek. Anna Kołodziejska

Zapraszamy do skorzystania z naszej wyszukiwarki klinik, gabinetów oraz placówek medycznych znajdujących się na terenie Polski, oferujących zabieg - Operacja zatoki włosowej.