Usunięcie zęba z wypełnieniem zębodołu materiałem kościozastępczym

Usunięcie zęba z wypełnieniem zębodołu materiałem kościozastępczym charakterystyka

Kiedy skończą się możliwości leczenia, lub ze względów finansowych, lekarz wraz z pacjentem podejmują decyzję o usunięciu zęba. Ekstrakcja możliwa jest tylko i wyłącznie ze względów medycznych po konsultacji z pacjentem i za jego świadomą zgodą. Jeszcze kilkanaście lat temu kiedy skuteczność i dostęp do leków znieczulających były niewielkie, usunięcie zęba wiązało się z dużą niedogodnością i bolesnością dla pacjenta. W dzisiejszej stomatologii zabieg ekstrakcji przebiega w większości przypadków bezboleśnie i atraumatycznie (bez uszkodzenia tkanek otaczających usuwany ząb).

Usunięcie zęba z wypełnieniem zębodołu materiałem kościozastępczym korzyści

Poprzez usunięcie chorego lub znacznie zniszczonego zęba eliminowane z organizmu jest potencjalne ognisko zakażenia. Stany zapalne toczące się w jamie ustnej mogą być źródłem bakterii i ich toksyn, które drogą naczyń krwionośnych mogą być przenoszone do innych części organizmu, co spowodować może odległe zakażenia innych narządów. Dlatego usunięcie chorego zęba jest bardzo istotne w wielu chorobach ogólnoustrojowych (np. w schorzeniach kardiologicznych lub cukrzycy), gdyż może stanowić zagrożenie dla zdrowia pacjenta.
Zęby mogą być również usunięte ze wskazań ortodontycznych, kiedy to u pacjenta brakuje miejsca w łuku zębowym i prawidłowe ustawienie zębów jest niemożliwe.
Usunięcie zęba mlecznego we właściwym momencie dla fizjologicznego czasu wymiany uzębienia zapobiega powstawaniu wad zgryzu. Czasami kiedy nie ma możliwości leczenia zęba mlecznego usuwa się go przedwcześnie w celu ochrony zawiązków zębów stałych, gdyż stan zapalny może je uszkodzić.

Wskazania do wykonania zabiegu

Wskazaniami do usunięcia zęba są:
- próchnicowe zniszczenie zęba – kiedy na skutek procesu próchnicowego niemożliwe jest dalsze leczenie, jest zbyt mało tkanek zęba do odbudowy, próchnica sięga poniżej poziomu kości, próchnica sięga bifurkacji (rozdzielenia się) korzeni (w zębach wielokorzeniowych),
- złamanie podłużne zęba,
- złamanie skośne zęba,
- złamanie korzenia w zębie wielokorzeniowym, jeśli niemożliwy jest zabieg resekcji korzenia, hemisekcji lub radisekcji,
- złamanie poprzeczne zęba poniżej szyjki zęba, które uniemożliwia leczenie protetyczne lub zachowawcze,
- złamanie poprzeczne ze znacznym przemieszczeniem odłamów,
- zęby chore tkwiące w szczelinie złamania kości żuchwy lub kości szczęki lub zęby zdrowe utrudniające zrost kości,
- zaawansowana choroba przyzębia (paradontoza),
- stan zapalny tkanek okołowierzchołkowych ostry i przewlekły, będący przyczyną rozległego zakażenia tkanek otaczających,
- perforacja korzenia zęba, perforacja dna komory zęba nie poddająca się leczeniu,
- znaczne rozchwianie zęba (III stopnia-ząb rusza się w każdą stronę),
- zęby nieprawidłowo zbudowane (ze względów estetycznych),
- zęby dodatkowe i nadliczbowe (ze względów ortodontycznych lub protetycznych),
- zęby zatrzymane, które są przyczyną stanu zapalnego,
- zęby mądrości z utrudnionym wyrzynaniem,
- niektóre choroby ogólnoustrojowe (np. schorzenia kardiologiczne, cukrzyca, choroby nerek, choroby nowotworowe),
- zęby u osób, u których leczenie jest utrudnione (niepełnosprawne umysłowo),
- zęby chore znajdujące się w polu napromieniowania przed planowaną radioterapią (leczenie onokologiczne).

Przeciwwskazania do wykonania zabiegu

Jedynym bezwzględnym przeciwwskazaniem do usunięcia zęba jest ząb tkwiący w guzie nowotworowym lub w jego bezpośrednim sąsiedztwie. Przeciwwskazania względne to choroby ogólnoustrojowe tj. niewyrównana cukrzyca, nieleczone choroby kardiologiczne, nieleczone choroby krwi, nieleczone choroby wątroby, ostre choroby zakaźne, nieleczone choroby nerek. W okresie ciąży niewskazane jest usuwanie zębów do 3 miesiąca ciąży oraz między 7 a 9 miesiącem. Ponadto ekstrakcję powinno odroczyć się w przypadku szczękościsku (III stopnia) – pacjent ma utrudnione rozwieranie szczęk, w ostrych stanach zapalnych błony śluzowej oraz w miejscach napromieniowanych w trakcie radioterapii.
W niektórych przypadkach lekarz stomatolog może zalecić konsultację lekarza prowadzącego (np. kardiologa, diabetologa, ginekologa) lub lekarza rodzinnego i poprosić go o przygotowanie pacjenta do zabiegu ekstrakcji.

Przed zabiegiem

Na zabieg usunięcia zęba warto zgłosić się wypoczętym. Ponadto zaleca się również spożycie pokarmu przed zabiegiem, gdyż bezpośrednio po ekstrakcji (do 2 godzin) jedzenie jest niezalecane, a w późniejszym czasie dyskomfort może je utrudniać.

Rodzaj znieczulenia

Rodzaj znieczulenia zależy od okolicy jamy ustnej, z której ząb jest usuwany. W przypadku zębów górnych stosuje się najczęściej znieczulenie nasiękowe. Polega ono na podaniu środka znieczulającego w minimum dwóch iniekcjach. Jedną z nich wykonuje się w obrębie dziąsła od strony policzka na wysokości usuwanego zęba, drugą natomiast od strony podniebienia. Znieczuleniu od strony podniebiennej może towarzyszyć dyskomfort i uczucie rozpierania związane z wprowadzaniem anestetyku między kość a okostną, błonę ściśle przylegającą do kości. Efekt znieczulenia obserwowany jest w ciągu kilku minut i trwa około 40 minut.
W przypadku ekstrakcji zębów dolnych ze względu na bardziej zbitą strukturę kości częściej stosowane jest znieczulenie przewodowe. Polega ono na ,,wyłączeniu” całego (zęby boczne) lub części (zęby przednie) nerwu. Aby wykonać znieczulenie przewodowe lekarz stomatolog aplikuje lek w minimum dwóch nakłuciach. W przypadku znieczulania całego nerwu pierwsze z nich wykonuje w okolicy gałęzi żuchwy – za ostatnimi zębami trzonowymi. Drugie miejsce wkłucia zlokalizowane jest na wysokości drugiego zęba przedtrzonowego od strony policzka. Jeśli usuwane są zęby przednie lekarz może podać znieczulenie tylko w okolicy pierwszego zęba trzonowego od strony policzka. Objawami znieczulenia przewodowego wyłączającego cały nerw jest drętwienie połowy języka, połowy wargi, połowy skóry bródki oraz częściowo policzka. W przypadku wyłączenia częściowego objawy mrowienie pojawią się na połowie wargi i skóry bródki. W znieczuleniu przewodowym objawy znieczulenia pojawiają się po około 10 minutach i trwają przez około 90 minut.
W przypadku zębów mlecznych zarówno górnych jak i dolnych stosowane jest głównie znieczulenie nasiękowe.
Zarówno w wyniku znieczulenia nasiękowego jak i przewodowego pacjent jest cały czas przytomny, świadomy wykonywanych czynności, czuje dotyk, rozpieranie, ale nie czuje bólu. Wybór rodzaju znieczulenia zależy od decyzji lekarza i uwarunkowany jest rodzajem ekstrakcji oraz analizą warunków anatomicznych.
W przypadku rozległego stanu zapalnego (ropień) skuteczność znieczulenia jest mniejsza ze względu na wartość pH wydzieliny zapalnej, która utrudnia wchłanianie się środka znieczulającego. Dlatego też mimo starań lekarza stomatologa ból może być odczuwany.

Jak przebiega zabieg?

W niektórych przypadkach np. w przypadku obszernego stanu zapalnego lub znacznej utraty tkanki kostnej w wyniku chirurgicznego usuwania zęba zaleca się uzupełnienie przestrzeni zębodołu materiałem kościozastępczym. Przyspiesza to proces gojenia oraz wzmocnia operowaną okolicę. W tym celu lekarz stosuje specjalne preparaty. Istnieje kilka rodzajów materiałów kościozastępczych. W zależności od pochodzenia materiału regeneracyjnego wyróżniamy materiały: autogenne – pochodzące od osoby poddawanej zabiegowi, izogenne – pochodzące od osoby genetycznie identycznej (bliźnięta jednojajowe), allogenne – pochodzące od innego człowieka, ksenogenne – pochodzące od innego gatunku oraz alloplastyczne – pochodzenia naturalnego lub wytwarzanego syntetycznie. Najkorzystniejszym materiałem jest materiał autogenny ze względu na swoje właściwości – pełna zgodność tkankowa, brak reakcji immunologicznej, obecność żywych komórek przyspieszająca gojenie i odbudowę kości. Może on zostać wprowadzony do ubytku w postaci wiórów lub bloku kostnego. Pobiera się go z żuchwy lub szczęki. Jednakże takie rozwiązanie musi zostać poprzedzone dokładną analizą anatomiczną pacjenta i oceną możliwości uzyskania takiej ilości materiału, która będzie wystarczająca na wypełnienie ubytku kostnego. Tylko materiał autogenny zawiera żywe komórki, które czynnie biorą udział w odbudowie kości. Pozostałe materiały stanowią ,,rusztowanie” dla wnikających w miejsce zabiegu komórek, których celem jest odbudowa kości. Materiał allogenny może zostać pobrany od innego żywego człowieka lub ze zwłok. Jest on odpowiednio przygotowany i pozyskuje się go ze specjalnych banków kości. W przypadku stosowania tego materiału istnieje ryzyko odrzucenia go przez organizm ze względu na reakcję immunologiczną. Materiał ksenogenny najczęściej pozyskiwany jest z kości bydła lub świń. Również i w tym przypadku jest on specjalnie preparowany i jest obojętny biologicznie. Jego potencjał do odbudowy kostnej jest mniejszy, ale za to łatwiej integruje się z kością biorcy i stanowi bardzo dobre ,,rusztowanie” dla odbudowującej się kości. Dostępny jest w postaci wiórów, bloczków kostnych, gąbek, granulatów, past i żeli. W celu skuteczniejszego gojenia często miesza się go z kością własną pacjenta.

---

Zobacz zaufane kliniki najbliżej

---

Materiały alloplastyczne pozyskuje się sztucznie lub naturalnie z koralowców lub alg. W praktyce najczęściej wykorzystywanymi materiałami są materiały autogenne i ksenogenne. Jednakże wybór materiału podyktowany jest dokładną analizą przypadku, dostępnością materiałów i czynnikami ekonomicznymi. Po aplikacji materiału kostnego konieczne jest zabezpieczenie specjalną błoną zaporową. Wykorzystuje się ją po to, aby zapobiec wniknięciu do miejsca wypełnianego niepożądanych komórek mogących negatywnie wpływać na proces regeneracji. Po założeniu błony lekarz zaszywa ranę i zabieg usunięcia zęba z wypełnieniem zębodołu materiałem kostnym kończy się. Pierwsze efekty odbudowy kości widoczne są po ok. 2-3 miesiącach. Całkowite wygojenie obserwuje się średnio po 6 miesiącach. W tym czasie warto wykonać kontrolne zdjęcie RTG.

Czas i przebieg rekonwalescencji

Dziąsło po usuniętym zębie goi się przez okres około 7-14 dni. Odbudowa kości w zębodole trwa około pół roku. Do 24 godzin po zabiegu z rany poekstrakcyjnej może delikatnie sączyć się krew. Przez kilka dni może towarzyszyć pacjentowi ból i obrzęk. W określonych przypadkach (np. choroba ogólnoustrojowa, rozległy stan zapalny) lekarz stomatolog może zalecić przyjmowanie antybiotyku.

Efekty po zabiegu

Poprzez usunięcie zęba z organizmu eliminowane jest potencjalne źródło zakażenia. Po usunięciu zęba w łuku zębowym powstaje wolna przestrzeń. Aby zapobiec przesuwaniu się zębów sąsiednich i biernemu wyżynaniu się zębów przeciwstawnych oraz ze względu na komfort pacjenta lekarz stomatolog powinien zaproponować uzupełnienie protetyczne powstałego braku zębowego np. poprzez wykonanie mostu, protezy, wszczepienie implantu. Wybór właściwego leczenia protetycznego uzależniony jest od warunków panujących w jamie ustnej, a także możliwości finansowych leczonego.

Zalecenia po zabiegu

Po zabiegu usunięcia zęba zaleca się pacjentowi zagryzienie sterylnego tamponu na minimum 20 minut. Przez dwie godziny pacjent powinien powstrzymać się od jedzenia i picia. Przez okres dwóch dni zaleca się również spożywanie pokarmów rozdrobnionych o letniej temperaturze. Unikać należy intensywnego płukania jamy ustnej, aby nie wypłukać skrzepu krwi, który niezbędny jest do zapoczątkowania procesu gojenia się rany. Bezwzględnie niewskazane jest spożywanie alkoholu oraz palenie tytoniu. W przypadku znieczulenia zaleca się pacjentowi ostrożność, gdyż może dojść do niekontrolowanego zranienia wargi przez pogryzienie (pacjent nie ma czucia na skutek działania anestetyku). Bezpośrednio po ekstrakcji zaleca się przyłożenie w rejonie, z którego usunięty został ząb, środka chłodzącego (lód, chłodzik). Pozwoli to na zmniejszenie obrzęku i ograniczenie dolegliwości bólowych. Pamiętać należy o owinięciu, np. ręcznikiem, zimnego okładu, żeby uniknąć podrażnienia skóry. Przez kilka dni po zabiegu pacjentowi poleca się pomijanie poekstrakcyjnej okolicy przy szczotkowaniu zębów. Warto zastosować płukankę zawierającą w swoim składzie chlorheksydynę, która ma działanie przeciwbakteryjne. Środek stosuje się dwa razy dziennie, nie dłużej niż przez 14 dni, bardzo delikatnie płucząc jamę ustną.

Jak długo utrzymują się efekty po zabiegu?

Ból i obrzęk po usunięciu zęba utrzymywać się może około tygodnia. Czasem na skórze twarzy pojawić się mogą krwiaki (siniaki), które zanikają po około tygodniu.

Jak uniknąć powikłań po zabiegu?

Aby uniknąć powikłań należy ściśle przestrzegać zaleceń lekarza.

---

Porozmawiaj z pacjentami na temat Usunięcie zęba z wypełnieniem zębodołu materiałem kościozastępczym

---

Możliwe powikłania po zabiegu

Do powikłań związanych z ekstrakcją zęba zaliczamy:
- ból,
- szczękościsk,
- ropne zapalenie zębodołu,
- suchy zębodół,
- krwawienie,
- utworzenie się połączenia ustno-zatokowego (zęby górne),
- wtłoczenie usuwanego zęba do zatoki (zęby górne),
- wtłoczenie zęba do tkanek sąsiednich,
- złamanie kości szczęki lub żuchwy,
- zranienie tkanek sąsiednich,
- uszkodzenie zębów sąsiednich lub przeciwstawnych,
- uszkodzenie nerwu.

Polecane zabiegi dodatkowe po zabiegu

Jeśli lekarz nie zaleci inaczej, nie ma konieczności stosowania zabiegów dodatkowych. Czasem stomatolog zalecić może ozonoterapię, laseroterapię lub taping (plastrowanie). Ozonoterapia i laseroterapia mają na celu przyspieszenie procesu gojenia. Taping natomiast polega na obklejeniu okolicy twarzy specjalnymi taśmami, których zadaniem jest zmniejszenie obrzęku pozabiegowego i redukcja napięcia mięśniowego, co może dawać efekt przeciwbólowy.

lek. dent. Krzysztof Aloksa, magister zdrowia publicznego, Szczecin

Bibliografia:

Podstawy chirurgii stomatologicznej, M. Dominiak, J. Zapała, T. Gedrange, Wyd. Elsevier&Partner, Wrocław 2013, wyd. 2, Chirurgia stomoatologiczna w gabinetach ogólnodentystycznych, K.R.Koerner, Wyd. Elsevier&Partner, Wrocław 2009, wyd. 1, Chirurgia szczękowo-twarzowa, S. Bartkowski, Wyd. AGES, Kraków 1996, wyd. 3.