Usunięcie skrzydlika

Usunięcie skrzydlika - charakterystyka

Wśród schorzeń okulistycznych wymienia się szereg różnych problemów. Jednymi z najbardziej znanych chorób oka są wady wzroku (jak krótkowzroczność czy nadwzroczność), tzw. jęczmień czy zespół suchego oka. Dość ciekawym, choć zapewne mało znanym pacjentom schorzeniem, jest tzw. skrzydlik.

W języku łacińskim skrzydlik określany jest jako pterygium. Nazwa ta wywodzi się od greckiego słowa pteryx, oznaczającego skrzydło. Skrzydlik to trójkątnego kształtu rozrost włóknisto-naczyniowy spojówki gałkowej gałki ocznej. Wyróżnia się dwie główne części skrzydlika – jego podstawa skierowana jest ku spojówce, wierzchołek zmiany kieruje się natomiast ku rogówce. Najczęściej skrzydliki rozwijają się u pacjentów po nosowej stronie oka.

Osoby posiadające skrzydlika mogą się borykać z szeregiem różnych problemów. Po pierwsze – skrzydlik jest po prostu widoczny i może on prowadzić do występowania defektu kosmetycznego w obrębie gałki ocznej. Zmiana ta może również prowadzić do pojawiania się u pacjenta dolegliwości zdrowotnych, takich jak poczucie posiadania ciała obcego w obrębie oka, pojawianie się nawracających zapaleń gałki ocznej czy uczucia różnego stopnia dyskomfortu oraz zaburzeń widzenia (zdarza się nawet, że skrzydlik może całkowicie przesłonić pole widzenia zajętego oka).

Skąd się biorą skrzydliki? Etiopatogeneza tychże zmian nie została jeszcze dokładnie poznana. Zauważalne jednak jest to, że wpływ na pojawianie się skrzydlików może mieć częsta ekspozycja oczu na promieniowanie ultrafioletowe, w szczególności na promieniowanie słoneczne. Potwierdzać taki wniosek może to, że zwiększoną częstość występowania skrzydlików obserwuje się u tych osób, które zamieszkują w okolicy równika. W tamtych rejonach świata częstość występowania skrzydlika szacowana jest na do 15%, tymczasem w Polsce problem dotyczy około 2% mieszkańców kraju. Zwiększać ryzyko rozwoju skrzydlika może też narażenie gałki ocznej na zanieczyszczenia środowiskowe, np. na pyły w powietrzu. O rolę w powstawaniu skrzydlików podejrzewa się VEGF (czynnik wzrostu śródbłonka naczyniowego), ponieważ substancja ta może pobudzać tworzenie się nowych naczyń krwionośnych w obrębie rogówki czy spojówki.

Pacjenci ze skrzydlikiem mogą podlegać jedynie obserwacji i regularnym kontrolom okulistycznym. Chorym można proponować również postępowanie zachowawcze, bazujące na stosowaniu niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ), kropli nawilżających gałkę oczną czy preparatów glikokortykosteroidów. Istnieje jednak też możliwość wdrożenia bardziej radykalnych oddziaływań i przeprowadzenie u chorych zabiegu usunięcia skrzydlika – nie jest to jednak zazwyczaj postępowanie pierwszego rzutu u pacjentów ze skrzydlikiem.

Usunięcie skrzydlika - korzyści

Podstawową korzyścią, która związana jest z zabiegami usuwania skrzydlików, jest doprowadzenie do ustąpienia dolegliwości, które są wywoływane przez te zmiany. Skrzydlik może bowiem prowadzić do zaburzeń widzenia czy do znacznego dyskomfortu ze strony gałki ocznej – resekcja zmiany może doprowadzić do tego, że różne zaburzenia ze strony narządu wzroku (np. astygmatyzm, który może być wywołany obecnością skrzydlika) przestaną być problemem pacjentów.

Przy analizie zalet przebycia zabiegowego usunięcia skrzydlika nie sposób nie wspomnieć o aspektach związanych z czasem leczenia i obowiązujących po zabiegu zaleceniach. Usunięcie skrzydlika jest bowiem procedurą zajmującą bardzo krótki czas – do jej przeprowadzenia wystarcza nawet 20 minut. Zabieg nie wymaga pozostawania w szpitalu – tego samego dnia pacjent wraca do domu. Dzięki temu z procedury mogą skorzystać nawet te osoby, które na co dzień nie posiadają zbyt dużej ilości wolnego czasu i które nie mogą sobie pozwolić nawet na kilkudniowy urlop. Warto również nadmienić, że usunięcie skrzydlika wykonywane jest w znieczuleniu, dzięki czemu ewentualny dyskomfort związany z przeprowadzaniem zabiegu jest redukowany do minimum.

Wskazania do wykonania zabiegu

Wspominano już, że skrzydlika można obserwować – jednakże tylko do pewnego czasu. W sytuacji, kiedy skrzydlik prowadzi do występowania u pacjenta jakichś dolegliwości (np. zaburzeń widzenia, dyskomfortu ze strony oka, nawracających stanów zapalnych gałki ocznej) lub gdy zmiana szybko powiększa swoje rozmiary, wskazane staje się przeprowadzenie zabiegu usunięcia skrzydlika.

Przeciwwskazania do wykonania zabiegu

Zabieg usunięcia skrzydlika może być przeciwwskazany przede wszystkim u tych chorych, u których skrzydlik ma niewielkie rozmiary i u których nie wywołuje on żadnych dolegliwości ze strony narządu wzroku. Postępowanie zabiegowe u takich chorych może być niezalecane z tego względu, że istnieje groźba gwałtownego nawrotu skrzydlika w zoperowanym oku.

Przed zabiegiem

Przed zabiegiem usunięcia skrzydlika odbywa się konsultacja okulistyczna. Podczas niej okulista dokładnie bada gałki oczne pacjenta, dzięki czemu możliwe jest chociażby ocenienie wielkości skrzydlika. Badanie lekarskie to w tym przypadku nie tylko ocena oczu, ale również rozmowa z pacjentem (określa się to jako badanie podmiotowe, czyli wywiad lekarski). Specjalista zadaje pytania dotyczące potencjalnych dolegliwości związanych z obecnością skrzydlika w obrębie oka – ich ewentualne stwierdzenie jest o tyle istotne, że to właśnie powodowanie przez skrzydlik różnych objawów stanowi zazwyczaj wskazanie do usunięcia tej zmiany.

Pytania lekarza dotyczyć będą również ogólnego stanu zdrowia pacjenta ze skrzydlikiem – m.in. posiadanych przez niego schorzeń czy zażywanych przez chorego leków. Należy poinformować okulistę o wszystkich przyjmowanych preparatach (również o tych dostępnych bez recepty). Taka potrzeba wynika z tego, że może zaistnieć konieczność czasowego odstawienia niektórych leków na pewien czas przed zabiegiem (dotyczyć to może np. leków przeciwkrzepliwych). Decyzję w każdym przypadku podejmuje lekarz, bierze on pod uwagę przede wszystkim bezpieczeństwo chorego – ewentualne odstawienie regularnie zażywanych leków zalecane jest wyłącznie wtedy, kiedy nie istnieje ryzyko wystąpienia zagrożenia dla zdrowia pacjenta.

Jeżeli pacjent zostanie zakwalifikowany do zabiegu usunięcia skrzydlika, to na koniec konsultacji ustalany jest termin przeprowadzenia procedury. Przed opuszczeniem gabinetu okulistycznego pacjent otrzymuje jeszcze zalecenia dotyczące tego, jak ma on postępować przed zabiegiem – takich wskazówek nie ma jednak zbyt wiele. W dniu zabiegu należy pamiętać o tym, aby nie nakładać na okolice oczu żadnych kosmetyków ani preparatów do makijażu. Jeszcze przed przebyciem zabiegu warto jest zatroszczyć się o kogoś, kto odwiezie pacjenta do domu – osoba poddawana procedurze (chociażby ze względu na posiadany na oku opatrunek) nie będzie w stanie sama prowadzić samochodu. Część pacjentów zapewne zastanawia się, czy przed usunięciem skrzydlika powinni oni być na czczo – otóż ze względu na to, że procedura przeprowadzana jest najczęściej z wykorzystaniem znieczulenia miejscowego, pacjent nie musi zgłaszać się do placówki leczniczej po kilkugodzinnym wstrzymywaniu się od spożywania pokarmów. Czasami spożycie lekkiego posiłku przed usunięciem skrzydlika może być nawet zalecane.

Rodzaj znieczulenia

Najczęściej usunięcie skrzydlika przeprowadza się po miejscowym znieczuleniu tkanek oka. Już samo miejscowe znieczulenie jest wystarczające do tego, aby podczas przeprowadzania procedury pacjenci nie doświadczali jakiegoś dyskomfortu. W rzadkich przypadkach podczas usuwania skrzydlika stosuje się znieczulenie ogólne, dotyczy to jednak pacjentów niewspółpracujących (np. takich, którzy nie są w stanie utrzymać głowy w jednej pozycji).

Zobacz zaufane kliniki najbliżej

Jak przebiega zabieg?

Procedura polega przede wszystkim na chirurgicznym usunięciu skrzydlika. Zanim jednak do tego dojdzie, najpierw poddawane zabiegowi tkanki są znieczulane – u większości pacjentów wystarczające jest znieczulenie miejscowe w postaci aplikowanych do oka kropel, w szczególnych przypadkach wykorzystane może być znieczulenie ogólne.

Po upewnieniu się, że pacjent nie będzie odczuwał jakiegoś dyskomfortu, możliwe staje się rozpoczęcie zabiegu usunięcia skrzydlika. Zmiana podlega resekcji, a później w miejsce, w którym skrzydlik występował, przeszczepiane są inne tkanki oka. Przeszczep taki może pochodzić np. ze spojówki pacjenta (pobrany on może być np. z okolic powieki), wykorzystanie znajdują również błona owodniowa, a także komórki rąbka rogówki. Takie postępowanie jest istotne z kilku różnych względów. Po pierwsze – skrzydlik musi zostać usunięty w całości, ponieważ pozostawienie jakichś fragmentów zmiany zwiększałoby ryzyko tego, że u pacjenta dojdzie do nawrotu skrzydlika. Późniejsze uzupełnienie odsłoniętych podczas zabiegu, bardziej wewnętrznych warstw gałki ocznej, również ma na celu redukowanie ryzyka ponownego pojawienia się tej samej zmiany w obrębie oka.

Powyżej opisano główne założenia zabiegu usunięcia skrzydlika. Procedura ta może ulegać jednak pewnym modyfikacjom. Część lekarzy podczas zabiegu aplikuje do tkanek oka mitomycynę, czyli substancję, która posiada blokujący wpływ na replikowanie DNA, a przez to wpływa ona na podziały komórkowe. Obecnie prowadzone są również prace nad wykorzystywaniem w leczeniu skrzydlika inhibitorów czynników wzrostu naczyń – wspominano bowiem już wcześniej, że jeden z nich, VEGF, może mieć wpływ promujący powstawanie skrzydlików. Okazuje się bowiem, że pomóc pacjentom uporać się ze skrzydlikiem może połączenie zabiegu chirurgicznego usunięcia zmiany razem z iniekcjami, podawanego podspojówkowo, leku o nazwie bewacizumab.

Czas trwania zabiegu usunięcia skrzydlika wynosi najczęściej kilkanaście (nawet zaledwie dwadzieścia) minut. Procedurę zakańcza założenie na operowane tkanki szwów. Hospitalizacja po usunięciu skrzydlika nie jest konieczna – po zabieg możliwy jest powrót pacjenta do jego miejsca zamieszkania.

Czas i przebieg rekonwalescencji

Usunięcie skrzydlika nie wymaga pozostawania w szpitalu – po przebyciu procedury, jeszcze tego samego dnia, pacjent wraca do domu. Całe procesy gojenia zoperowanego oka zajmują jednak pewien czas, zwykle nie przekracza on 4-6 tygodni. Przez pierwszych kilka dni po usunięciu skrzydlika pacjent może widzieć gorzej na poddawane zabiegowi oko, jednakże jest to stan przejściowy. Zakładanych podczas zabiegu szwów zazwyczaj nie trzeba usuwać – podczas procedury stosowane są bowiem zwykle szwy wchłanialne.

Po zabiegu usunięciu skrzydlika pacjenci mogą doświadczać pewnych dolegliwości ze strony oczu, takich jak nadwrażliwość na światło, odczuwania kłucia w obrębie oka czy dolegliwości bólowe. Wymienione problemy zazwyczaj nie mają jednak znacznego nasilenia – powodują one oczywiście pewien dyskomfort, jednakże nie jest on taki, aby w znaczący sposób zaburzać codzienne funkcjonowanie pacjenta. W razie potrzeby pacjenci mogą łagodzić te dolegliwości chociażby poprzez przyjmowanie, zaleconych im po zabiegu przez okulistę, leków o działaniu przeciwbólowym.

Efekty po zabiegu

Celem zabiegu jest usunięcie z powierzchni oka nieprawidłowego tworu, czyli skrzydlika. Po przeprowadzeniu procedury pacjent może przestać doświadczać takich dolegliwości związanych ze skrzydlikiem, jak dyskomfort ze strony oka czy powtarzające się stany zapalne gałki ocznej. Warto również nadmienić, iż po usunięciu skrzydlika może zajść konieczność (o ile wcześniej pacjent korzystał z takich urządzeń) wymiany okularów czy soczewek kontaktowych. Obecność skrzydlika w obrębie gałki ocznej może bowiem prowadzić do jednej z wad wzroku – astygmatyzmu. Usunięcie tworu u części pacjentów sprawia, że dochodzi do zaniku astygmatyzmu w zoperowanej gałce ocznej.

Zalecenia po zabiegu

Po usunięciu skrzydlika przez pewien czas pacjenci muszą szczególnie dbać o swoje gałki oczne. Wspomniano już, że procesy gojenia zoperowanego oka zajmują zwykle łącznie do sześciu tygodni – przez cały ten czas pacjenci powinni unikać uczęszczania na basen czy kąpieli w jakichkolwiek innych zbiornikach wodnych (ogólnie należy unikać zamoczenia oczu).

Przed opuszczeniem placówki, w której wykonywany był zabieg usunięcia skrzydlika, pacjenci otrzymują informacje o lekach, które powinni oni aplikować do wnętrza swoich oczu. Takimi preparatami mogą być zarówno środki nawilżające gałkę oczną, ale i antybiotyki czy preparaty glikokortykosteroidów. Należy bezwzględnie przestrzegać zasad stosowania tych leków, ponieważ ich zażywanie ma na celu zarówno poprawienie komfortu pacjenta będącego po zabiegu usunięciu skrzydlika, ale i zmniejszenie ryzyka wystąpienia komplikacji po zabiegu (takich jak np. infekcja zoperowanej gałki ocznej).

Pacjentom zalecane jest także korzystanie z okularów przeciwsłonecznych oraz – w miarę możliwości – unikanie miejsc, w których istnieje zanieczyszczone powietrze. Takie zalecenie związane jest z tym, że wymienione czynniki (czyli światło słoneczne i unoszące się w powietrzu zanieczyszczenia) mogą bowiem sprzyjać pojawianiu się nawrotu skrzydlika.

Po usunięciu skrzydlika może, ale nie musi zaistnieć konieczność wzięcia urlopu w pracy. Aspekt ten należy omówić z okulistą przeprowadzającym zabieg, najlepiej jeszcze przed przebyciem procedury – dzięki temu możliwe będzie odpowiednio wczesne rozplanowanie swoich obowiązków zawodowych.

Jak długo utrzymują się efekty po zabiegu?

Skrzydlik jest zmianą, która może niestety nawracać. Samo przeprowadzenie jego usunięcia nie gwarantuje więc, że u pacjenta nigdy więcej nie dojdzie już do wystąpienia skrzydlika. Nie jest jednak możliwe przewidzenie, czy skrzydlik na pewno nawróci. Zauważalne jest jedynie to, że zwiększona częstość nawrotów tej zmiany występuje u pacjentów obarczonych genetycznymi tendencjami do pojawiania się skrzydlików (o istnieniu takowych można wnioskować np. na podstawie tego, że skrzydliki występują u wielu krewnych danego pacjenta), a także u osób, których oczy często są eksponowane na promieniowanie słoneczne czy na różnego rodzaju zanieczyszczenia powietrza.

Porozmawiaj z pacjentami na temat Usunięcie skrzydlika

Jak uniknąć powikłań po zabiegu?

Komplikacje po resekcji skrzydlika są zjawiskami rzadkimi, mimo tego pacjenci poczynić mogą pewne starania, dzięki którym ryzyko powikłań ulegnie jeszcze znaczniejszemu zmniejszeniu. Jako pierwszą metodę na uniknięcie powikłań należy tutaj wymienić przestrzeganie przez pacjenta zaleceń dotyczących postępowania po zabiegu. Stosowanie nawilżających gałkę oczną kropel czy korzystanie z okularów przeciwsłonecznych w słoneczne dni zdecydowanie redukują ryzyko pojawienia się takiego powikłania, jak nawrót skrzydlika po jego usunięciu.

Wpływ na wystąpienie powikłań ma również to, w jaki sposób przeprowadzane jest usuwanie skrzydlika. Pacjenci powinni wybierać leczenie u doświadczonych okulistów, dzięki temu chociażby takie ryzyko, jak niepełne usunięcie skrzydlika, będzie znacząco zmniejszone.

Możliwe powikłania po zabiegu

Powikłania po usunięciu skrzydlika zdarzają się rzadko. Mimo to, podobnie jak i w przypadku dowolnej innej procedury medycznej, również i po tym zabiegu zawsze istnieje jakieś ryzyko wystąpienia komplikacji. Wśród rzadkich powikłań usunięcia skrzydlika wymienia się:

• nadmierne łzawienie po zabiegu,
• powstanie ziarniniaka w gałce ocznej,
• nadwrażliwość zoperowanego oka na światło,
• odrzucenie przeszczepionej w obręb oka tkanki,
• zakażenie oka,
• nawrót skrzydlika.

Polecane zabiegi dodatkowe po zabiegu

Procedura chirurgicznego usunięcia skrzydlika sama w sobie pozwala pacjentom uporać się z ich problemem. Dużo ważniejsze niż korzystanie z ewentualnych innych zabiegów okulistycznych jest przestrzeganie zaleceń pozabiegowych – stosowanie się do nich nie tylko zmniejsza ryzyko komplikacji, ale i redukuje ryzyko nawrotu skrzydlika.

Autor: lek. Tomasz Nęcki

Bibliografia:
Jerome P Fisher, Pterygium Treatment & Managment, Medscape; J. P. Fisher, K. W. Oxford, Postępowanie w skrzydliku, „Przegląd Okulistyczny” 2009, nr 3-4 (30), s. 11, 15; A. Sieja-Bujewska, Współczesne metody postępowania w skrzydliku, „Przegląd Okulistyczny” 2012, nr 4 (48), s. 4-5.

Zapraszamy do skorzystania z naszej wyszukiwarki klinik, gabinetów oraz placówek medycznych znajdujących się na terenie Polski, oferujących zabieg - Usunięcie skrzydlika