Polipektomia (usunięcie polipów nosa i zatok przynosowych)

Polipektomia (usunięcie polipów nosa i zatok przynosowych)- charakterystyka

Polipektomia nosa i/lub zatok przynosowych, jest zabiegiem bezpiecznym mającym na celu usunięcie polipów nosa i/lub zatok przynosowych. Wykonywana jest zazwyczaj w znieczuleniu ogólnym. Jak każda ingerencja medyczna, niesie za sobą pewne powikłania w postaci krwawienia, infekcji czy też uszkodzenia sąsiednich struktur anatomicznych.

Polipy – są to łagodne wydęcia obrzękniętej błony śluzowej, od strony przewodów nosowych w kierunku jamy nosowej.

Polipy dwa razy częściej występują u mężczyzn, najczęściej w wieku 40-60 lat. Z kolei polipy nosa i/lub zatok u dzieci są rzadkością. Zmiany te mają predyspozycje do rozrostu oraz do nawracania po ich usunięciu.

O obecności polipów nosa i/lub zatok przynosowych mogą świadczyć takie objawy jak:

• wodnisty katar o przewlekłym charakterze
• kichanie i świąd w obrębie jamy nosowej
• stopniowo narastająca niedrożność nosa, zazwyczaj obustronna (może być o różnym nasileniu z każdej ze stron)
• obecność kataru zanosowego – spływanie wydzieliny po tylnej ścianie gardła (jako konsekwencja nadprodukcji wydzieliny przez błonę śluzową nosa)
• poranne zaleganie wydzieliny
• częściowa lub całkowita utrata węchu
• uczucie rozpierania w okolicy nosa
• bóle głowy
• chrapanie w trakcie snu
• uczucie zatkania ucha i/lub bóle ucha (spowodowane są zazwyczaj zatkaniem ujścia trąbki słuchowej przez obrzękniętą błonę śluzową lub zmianę polipowatą)

Polipy nosa i/lub zatok przynosowych zostały podzielone na polipy eozynofilowe oraz polipy neutrofilowe:

• Polipy eozynofilowe stanowią 80-90% spośród wszystkich zmian polipowatych nosa i zatok przynosowych. Wielu pacjentów z tymi zmianami boryka się z różnego rodzaju chorobami ogólnoustrojowymi m.in.: z astmą oskrzelową, z astmą i nietolerancją niesteroidowych leków przeciwzapalnych, z lokalnymi lub ogólnymi niedoborami odporności. W większości przypadków występują obustronnie. Często ich obecności towarzyszy przewlekły stan zapalny zatok przynosowych oraz obrzęk błony śluzowej nosa. W przypadku eozynofilowych polipów nosa i/lub zatok przynosowych leczeniem pierwszego rzutu jest leczenie farmakologiczne, w razie niepowodzenia tego leczenia stosuje się leczenie chirurgiczne.
• Polipy neutrofilowe stanowią 10-20% spośród zmian polipowatych nosa i zatok przynosowych. Występują m.in. w mukowiscydozie, pierwotnej dyskinezie rzęsek, zespole Younga, zespole Woake’a, zespole niedoborów immunologicznych czy też przewlekłym ropnym zapaleniu zatok. W przypadku polipów neutrofilowych nosa i/lub zatok przynosowych leczeniem pierwszego rzutu jest leczenie operacyjne , natomiast leczenie farmakologiczne stanowi jedynie uzupełnienie wyżej wymienionego leczenia.

Inny podział z kolei dzieli te zmiany na:

1. Polipy jednostronne
2. Polipy obustronne:

• bez towarzyszących schorzeń
• z astmą
• z astmą i nietolerancją niesteroidowych leków przeciwzapalnych
•  z lokalnymi lub ogólnymi niedoborami odporności

Leczenie polipów nosa

W przypadku częściej występujących polipów eozynofilowych leczenie powinno się rozpocząć od leczenia zachowawczego, a w przypadku wyczerpania wszystkich metod należy zastosować leczenie chirurgiczne. Natomiast w przypadku polipów neutrofilowych leczeniem pierwszego rzutu jest leczenie zabiegowe, z zastosowaniem leczenia uzupełniającego w postaci leczenia farmakologicznego.

Leczenie farmakologiczne

Leczenie zachowawcze opiera się głównie na stosowaniu glikokortykosteroidów, które to kontrolują rozrost zmian polipowatych. Podawane miejscowo zmniejszają nadreaktywność błony śluzowej dróg oddechowych. Przywracają m.in. drożność nosa, normalizują powonienie, zmniejszają objawy nieżytowe. Czasem konieczne jest okresowe włączenie leczenia glikokortykosteroidami podawanymi ogólnie.

Cały czas trwają badania nad skutecznością innych leków stosowanych w przypadku obecności polipów jamy nosowej i/lub zatok przynosowych. Glikokortykosteroidy stanowią do tej pory podstawę leczenia farmakologicznego.

Polipy nosa i/lub zatok są jedną z najczęściej występujących zmian w obrębie jamy nosowej , mimo to ich obecność, a zwłaszcza obecność jednostronnych zmian powinna skutkować w pierwszej kolejności wykluczeniem nowotworu. Zawsze usunięty materiał poddawany jest badaniu histopatologicznemu. Cechami charakterystycznymi dla nowotworu poza występowaniem jednostronnym, jest m.in. tendencja do krwawień, wrażliwość na dotyk oraz destrukcja okolicznych tkanek.

Polipektomia (usunięcie polipów nosa i zatok przynosowych)- korzyści

Można wymienić kilka korzyści wynikających z polipektomii. Po pierwsze skuteczny zabieg przywraca drożność nosa, a w konsekwencji zmniejsza dyskomfort odczuwany przez chorego oraz polepsza wentylację jamy nosowej i zatok przynosowych. Po drugie zmniejsza bądź eliminuje nieprzyjemne uczucie ściekania wydzieliny po tylnej ścianie gardła u niektórych chorych. Jest metodą leczenia chrapania w przypadku, gdy jest ono spowodowane obecnością polipa. W wyniku  zabiegu po okresie rekonwalescencji objawy towarzyszące obecności polipa (m.in. bóle głowy, szumy uszne, kichanie, świąd) powinny ustąpić.

Wskazania do wykonania zabiegu

Wśród wskazań do polipektomii nosa i/lub zatok wyróżniamy:

• obecność polipów nosa i/lub zatok nie poddające się leczeniu zachowawczemu
• obecność polipów neutrofilowych
• zaburzenia powonienia
• upośledzona drożność nosa do całkowitej blokady włącznie
• uporczywe chrapanie wywołane obecnością polipów
• bóle głowy wywołane blokadą ujść zatok przez obecność polipów
• nawracające zapalenia zatok , spowodowane upośledzoną drożnością jamy nosowej i zatok

Przeciwwskazania do wykonania zabiegu

Wśród przeciwwskazań do usunięcia polipów nosa i/lub zatok przynosowych należy wymienić:

• zły stan ogólny pacjenta
• ciężkie zaburzenia krzepnięcia
• brak współpracy pacjenta z lekarzem
• czynne zakażenie bakteryjne, wirusowe lub grzybicze

Przed zabiegiem

Przed zabiegiem lekarz zbierze dokładny wywiad dotyczący stanu zdrowia pacjenta, występowania objawów charakterystycznych dla obecności polipów nosa i/lub zatok przynosowych, będzie chciał  uzyskać informację o przebytych chorobach, chorobach przewlekłych, operacjach. Lekarz zapyta również  o przyjmowane leki, uczulenia na leki (zwłaszcza o tolerancję niesteroidowych leków przeciwzapalnych), o tolerancję poprzednich znieczuleń, zaburzenia krzepnięcia - również w rodzinie oraz wiele innych. Kolejnym krokiem w trakcie kwalifikacji do zabiegu usunięcia polipów nosa i/lub zatok jest przeprowadzenie badania przedmiotowego pacjenta z dokładną oceną stanu dolnych dróg oddechowych. Lekarz wykona badanie ogólne oraz dokładnie obejrzy oraz oceni struktury jamy nosowej. Zazwyczaj w trakcie kwalifikacji do zabiegu usunięcia polipów jamy nosowej i/lub zatok przynosowych, lekarz dokładnie zapoznaje się z wcześniej wykonanymi badaniami obrazowymi najczęściej – ze skanami z tomografii komputerowej. Dzięki temu można ustalić dość dokładnie ilość i rozmieszczenie zmian oraz rozległość zabiegu.

Przed polipektomią wykonane zostaną też badania laboratoryjne. Listę potrzebnych badań ustala lekarz indywidualnie w zależności od stanu zdrowia pacjenta. Najczęściej są to:

• morfologia krwi ze zwróceniem szczególnej uwagi na liczbę płytek krwi
• jonogram
• PT (czas protrombinowy)
• INR
• APTT (czas kaolinowo-kefalinowy)
• grupa krwi

W przypadku, gdy pacjent obciążony jest chorobami przewlekłymi zakres badań dodatkowych może być poszerzony w zależności od stanu zdrowia. Konieczne czasem są też dodatkowe konsultacje specjalistyczne.

Kolejnym etapem postępowania jest wykonanie rynoskopii przedniej oraz tylnej

Rynoskopia przednia

Jest to badanie wykonywane przez lekarza, polegające na oglądaniu jamy nosowej przez wziernik za pomocą lampy czołowej lub lusterka czołowego i zewnętrznego źródła światła. Zamknięty wziernik nosowy wprowadzany jest przez nozdrza przednie, następnie lekarz rozszerza go w środku jamy nosowej. Przy prostym ustawieniu głowy pacjenta widoczny jest przewód nosowy dolny, małżowiny nosowe dolne oraz okolice dna nosa. Odginając głowę pacjenta do tyłu, można zobaczyć górną część jamy nosowej z przewodem nosowym środkowym oraz małżowiną nosową środkową.

Rynoskopia tylna

Rynoskopia tylna wymaga również użycia lampy czołowej. Jest badaniem dużo mniej przyjemnym niż rynoskopia przednia, wymagającym współpracy pacjenta z lekarzem. Dodatkowe narzędzia to lusterko laryngologiczne oraz szpatułka. Lusterko jest podgrzewane przy użyciu np. zapalniczki, palnika lub elektrycznej ogrzewarki, aby zapobiec zaparowaniu w trakcie wykonywania badania. Następnie lekarz przytrzymuje język szpatułką, a lusterko skierowuje ku górze i  przesuwa w kierunku tylnej ściany gardła. Rynoskopia tylna umożliwia obejrzenie okolicy nozdrzy tylnych, tylnych części małżowin nosowych dolnych i przegrody nosa, części nosowej gardła oraz ujść gardłowych trąbek słuchowych. Rynoskopia tylna jest badaniem nieprzyjemnym i wymagającym znacznej współpracy pacjenta oraz doświadczenia lekarza.

Obecnie co raz częściej zastępowana jest badaniem endoskopowym jamy nosowej, które jest znacznie lepiej tolerowane przez pacjenta i pozwala dokładnie ocenić struktury anatomiczne. Badanie to  polega na wprowadzeniu endoskopu sztywnego lub giętkiego do jamy nosa wzdłuż jej dna i dokładnej ocenie warunków anatomicznych oraz ewentualnych patologii. W odróżnieniu od rynoskopii lekarz ma możliwość obejrzenia naturalnych ujść zatok obocznych nosa przez okular na końcu endoskopu lub na ekranie monitora. W trakcie badania endoskopem giętkim (fiberoskopem) możliwa jest ocena struktur gardła i krtani, łącznie z fałdami głosowymi.

Rodzaj znieczulenia

Do wykonania polipektomii nosa i/lub zatok przynosowych zazwyczaj stosowane jest znieczulenie ogólne, w niektórych przypadkach zabieg wykonywany jest w znieczuleniu miejscowym. Zależne to jest od rodzaju i rozległości zabiegu, stosowanej metody, stanu chorego oraz od doświadczenia lekarza.

Zobacz zaufane kliniki najbliżej

Jak przebiega zabieg?

Istnieje wiele metod operacyjnych wykorzystywanych w celu usunięcia polipów nosa i/lub zatok przynosowych. Stosuje się m.in. wewnątrznosową polipektomię przy użyciu specjalnej pętli lub kleszczyków, endoskopową chirurgię nosa i zatok przynosowych, aż po rozległe zabiegi fronto-sfeno-etmoidektomii z dojścia zewnętrznego. Wybór metody i zakresu operacji zależny jest od wielkości oraz ilości zmian polipowatych, umiejscowienia, warunków anatomicznych oraz sprzętu i doświadczenia lekarza.

Polipektomia wewnątrznosowa:

Pacjent znajduje się na stole operacyjnym , po wykonaniu znieczulenia ogólnego przez anestezjologa lub po zastosowaniu znieczulenia miejscowego, lekarz wykonujący operację dezynfekuje pole operacyjne i otoczenie przemywając je kilkukrotnie gazikiem namoczonym płynem antyseptycznym. Następnie wprowadza do jamy nosowej wybrane narzędzie ( pętlę lub kleszczyki) i usuwa przy pomocy tego narzędzia zmianę polipowatą. Kolejnym krokiem jest kontrola wnętrza jamy nosowej. Po wykonaniu zabiegu założona może być tamponada przednia nosa w celu zapobiegania krwawieniu pooperacyjnemu. Do wykonania tamponady przedniej używa się setonów gazowych, a więc pasków gazy o szerokości ok 3 cm i długości nawet około 1 metra, nasączonych wazeliną, maścią z antybiotykiem, parafiną lub gliceryną. Polega ona na warstwowym , szczelnym ułożeniu setonu gazowego w przedniej części nosa z pozostawieniem na zewnątrz jego końców. Następnie sprawdza się od strony gardła, czy nie ma krwawienia do tylnej części jamy nosowej, a więc kontroluje się czy wykonana tamponada spełnia swoje zadanie.

Endoskopowe usuwanie polipów:

Zabieg wykonywany jest zazwyczaj w znieczuleniu ogólnym, na bloku operacyjnym. Wszystkie instrumenty umieszczane są przez otwory nosowe, co daje możliwość eliminacji nacięcia skóry w obrębie twarzy. Zabieg przebiega pod kontrolą wzroku co jest możliwe dzięki optyce endoskopu. Metoda ta ogranicza uszkodzenie tkanek do minimum, co w konsekwencji powoduje mniejsze krwawienie w trakcie operacji oraz w okresie pooperacyjnym. Co raz częściej używany jest  mikronóż rotujący. Operacja z jego użyciem polega na wessaniu zmiany polipowatej do ssaka i usunięciu jej przy wykorzystaniu rotującego ostrza.  

Czas i przebieg rekonwalescencji

Po zabiegu polipektomii pacjent może mieć założoną tamponadę przednią nosa w celu zmniejszenia ryzyka nasilonego krwawienia pooperacyjnego. Zazwyczaj tamponada ściągana jest po 1-2 dniach od zabiegu. Chory może uskarżać się na trudności w oddychaniu przez nos. Jest to konsekwencja obrzęku błony śluzowej oraz sąsiednich tkanek. Bardzo prawdopodobne jest powstawanie skrzepów krwi i gromadzenie się ich w obrębie jamy nosowej oraz zatok przynosowych. Proces oczyszczania jamy nosowej i zatok przynosowych ze strupów dokonuje się dość długo, dlatego też wskazane jest systematyczne i cierpliwe płukanie nosa. Zazwyczaj pacjent po ok. dwóch tygodniach wraca do normalnej aktywności zawodowej.

Efekty po zabiegu

Efektem opisanego skutecznego zabiegu jest całkowite usunięcie polipa (lub polipów) nosa i/lub zatok, skutkujące przywróceniem drożności nosa oraz poprawą wentylacji jamy nosowej i zatok przynosowych. W wyniku  zabiegu po okresie rekonwalescencji objawy towarzyszące obecności polipa (m.in. bóle głowy, szumy uszne, kichanie, świąd ) powinny ustąpić.

Zalecenia po zabiegu

Po wykonaniu polipektomii zaleca się zwrócenie szczególnej uwagi na to czy nie występują objawy infekcji w obrębie jamy nosowej (m.in. zaczerwienienie, wzmożone ucieplenie skóry, bolesność, ropna wydzielina, gorączka). Założona po zabiegu polipektomii tamponada przednia nosa zazwyczaj usuwana jest po 1-2 dobach. Pacjent powinien przepłukiwać nos roztworem soli fizjologicznej lub innymi preparatami zaleconymi przez lekarza, powinien stosować zgodnie z indywidualnymi zaleceniami przepisane leki, prowadzić oszczędzający tryb życia przez ok. 7-14 dni. Zaleca się aby początkowo po zabiegu unikać brania gorących kąpieli, mycia głowy, ekspozycji na słońce i wysoką temperaturę, które zwiększają przekrwienie tkanek co może prowadzić do krwawienia, zaleca się też spanie z głową ułożoną wyżej niż tułów. Wskazane jest również wstrzymanie się od wykonywania ćwiczeń fizycznych przez około 3 tygodnie. Dolegliwości bólowe mogą utrzymywać się przez kilka dni, doraźnie więc należy stosować środki przeciwbólowe zalecone przez lekarza. Część zaleceń może być dobrana indywidualnie dla każdego pacjenta w zależności od aktualnego stanu zdrowia.

Jak długo utrzymują się efekty po zabiegu?

Ciężko jest jednoznacznie stwierdzić jak długo utrzymuje się efekt zabiegu. Wiadomym jest , że u około 40% chorych po różnie długim okresie czasu dochodzi do odrostu polipów. Zależne to jest od indywidualnych predyspozycji pacjenta.

Porozmawiaj z pacjentami na temat Polipektomia (usunięcie polipów nosa i zatok przynosowych)

Jak uniknąć powikłań po zabiegu?

Po usunięciu polipów nosa i/lub zatok przynosowych uniknięcie powikłań zależy w głównej mierze od ilości zmian polipowatych, lokalizacji, rozległości zabiegu, od predyspozycji pacjenta do gojenia się ran, od stosowanej metody oraz umiejętności i doświadczenia lekarza wykonującego zabieg. Jednym z bardzo ważnych czynników mogących pomóc w eliminacji powikłań jest stosowanie się do zaleceń personelu medycznego.

Możliwe powikłania po zabiegu

Usunięcie polipów nosa i/lub zatok przynosowych jak każdy zabieg operacyjny niesie za sobą pewne ryzyko wystąpienia powikłań. Do najczęstszych należą:

• krwawienia z miejsca operowanego
• obrzęk tkanek
• zakażenie miejsca operowanego i tkanek otaczających
• odma w obrębie twarzy
• powstanie zrostów wewnątrznosowych
• upośledzenie powonienia
• nieprzyjemny zapach
• dolegliwości bólowe jamy nosowej i tkanek otaczających
• zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych
• płynotok
• zaburzenia widzenia

Autor: lek.med. Magda Nawceniak-Balczerska

Bibliografia:

Hans Behrbohm, Oliver Kaschke, Tadeus Nawka, Andrew Swift, Choroby ucha, nosa i gardła z chirurgią głowy i szyi, wydanie: pierwsze, miejsce wydania: Wrocław, wydawca: Elsevier Urban & Partner, rok wydania: 2011
Grzegorz Janczewski, Otorynolaryngologia praktyczna. Podręcznik dla studentów i lekarzy, wydanie: pierwsze, miejsce wydania: Gdańsk, wydawca: Via Medica, rok wydania: 2005
Juergen Theissing, Gerhard Rettinger, Jochen A. Werner, Otorynolaryngologia Chirurgia głowy i szyi, wydanie: pierwsze, wydawca: Med-media, rok wydania: 2014

Zapraszamy do skorzystania z naszej wyszukiwarki klinik, gabinetów oraz placówek medycznych znajdujących się na terenie Polski, oferujących zabieg - Polipektomia (usunięcie polipów nosa i zatok przynosowych)