Kolonoskopia

Kolonoskopia - charakterystyka

Choroby układu pokarmowego, a szczególnie jelita grubego stanowią grupę schorzeń mających związek ze stylem życia, sposobem żywienia, paleniem papierosów, otyłością, wiekiem i występowaniem innych chorób.

Jednym z głównych powodów wykonywania kolonoskopii jest wczesne rozpoznawanie zmian przednowotworowych i profilaktyka raka jelita grubego. Rak jelita grubego jest drugim najczęstszym nowotworem złośliwym u mężczyzn i trzecim u kobiet w Polsce. Rocznie stwierdza się ~15 000 zachorowań oraz ~10 000 zgonów. Liczba nowych zachorowań ciągle rośnie.

Celem tych badań (zwanych badaniami przesiewowym) jest wykrycie raka jelita grubego we wczesnym (bezobjawowym) stadium zaawansowania oraz wykrycie i usunięcie polipów. Kolonoskopia polega na na wprowadzeniu przez odbyt cienkiego, giętkiego wziernika zakończonego kamerą i obejrzeniu wnętrza całego jelita grubego. Podczas kolonoskopii można również wykonać niektóre zabiegi m.in. usunięcie polipów, tamowanie krwawień z dolnego odcinka przewodu pokarmowego, poszerzanie zwężeń a w przypadku niedrożności usuwanie jej przyczyn.

Kolonoskopia jest także zalecana w celu ustalenia przyczyn obecności krwi w kale, chorób zapalnych jelit i uchyłkowatości jelita grubego. Wczesna diagnostyka umożliwia wdrożenie odpowiedniego leczenia i kontroli efektów postępowania terapeutycznego.

Kolonoskopia - korzyści

Przesiewowe wykonywanie kolonoskopii zmniejsza umieralność na raka jelita grubego o 60-70%. Wczesne wykrywanie i usuwanie polipów jelita grubego pozwala na uchwycenie choroby we wczesnym jej stadium. W wielu przypadkach umożliwia to bezpieczne i całkowicie skuteczne wyleczenie.

Wskazania do wykonania zabiegu

Wykonanie kolonoskopii jest zalecane w następujących przypadkach:

• Niewyjaśnione krwawienie jelitowe jawne lub utajone (dodatni test na krew utajoną)
• Zmiana rytmu wypróżnień
• Niedokrwistość z niedoboru żelaza
• Nieprawidłowości we wlewie doodbytniczym kontrastowym sugerujące zmiany w jelicie.
• Choroby zapalne jelit (wrzodziejące zapalenie jelita grubego i choroba Leśniowskiego – Crohna)
• Uchyłki jelita grubego

Kolonoskopię powinno się wykonywać co 3 lata u osób po chirurgicznym usunięciu raka jelita grubego, oraz co 3-5 lat u osób u których podczas poprzedniej kolonoskopii wykonano zabieg usunięcia polipa.

Kolonoskopia zalecana jako badanie przesiewowe wykonywane co 10 lat u osób po 50. roku życia. U osób u których w rodzinie wystąpił rak jelita grubego zaleca się wykonywanie kolonoskopii co 5 lat od 40. roku życia lub wcześniej.

W rodzinach szczególnie wysokiego ryzyka raka kolonoskopię powinno się wykonywać od około 25 roku życia co 2-3 lata. Do tych rodzin zaliczają się te u których wykryto zespół Lyncha lub zespół rodzinnej polipowatości gruczolakowatej.

Przeciwwskazania do wykonania zabiegu

Kolonoskopia jest przeciwwskazana u osób u których stwierdzono:

• Ostrą niewydolność krążenia
• Niewydolność oddechową
• Aktywne zapalenie otrzewnej
• Ostrą fazę chorób zapalnych jelita
• Ostre zapalenie uchyłków
• Ciążę

Przed zabiegiem

Jakość przygotowania pacjenta do zabiegu kolonoskopii ma niezmiernie istotny wpływ na przebieg zabiegu. Przygotowanie jest często uważane za najbardziej nieprzyjemną część procedury i wiele osób niepokoi się tym bardziej niż samym wykonaniem zabiegu. Osoba badana powinna otrzymać szczegółowe ustne i pisemne instrukcje, pozwalające na bezpieczne przygotowanie się do zabiegu. Od prawidłowego przygotowania do zabiegu zależy przebieg kolonoskopii. W przypadku niewłaściwego przygotowania zabieg może być odłożony na późniejszy termin.
Planując wizytę u lekarza, przed badaniem kolonoskopowym należy przygotować sobie informacje o przyjmowanych lekach. Szczególną uwagę należy zwrócić na przyjmowane leki przeciwkrzepliwe, takie jak aspiryna, warfaryna, rywaroksaban, acenokumarol, dabigatran i tym podobne. Lekarz może zmodyfikować, zmienić lub odstawić stosowane leki na czas zabiegu. Dodatkowo należy poinformować lekarza o przebytych chorobach przewlekłych takich jak cukrzyca, nadciśnienie i inne.

Na 7 dni przed zabiegiem pacjent powinien przerwać stosowanie preparatów zawierających żelazo ponieważ mogą one spowodować czarne zabarwienie i lepkość stolca.

Na 3 dni przed badaniem należy zacząć stosowanie diety ubogoresztkowej. W diecie tej należy ograniczyć spożywanie pokarmów które zawierają dużą ilość błonnika (na przykład świeże owoce, świeże warzywa). Całkowicie należy wyeliminować owoce pestkowe i spożywanie nasion. Zalecane jest spożywanie pokarmów półpłynnych, oraz łatwych do strawienia takich jak kaszki, musy i zupy.

W przeddzień badania należy stosować dietę półpłynną oraz spożywać tylko przeźroczyste napoje. Zalecane jest spożywanie dużej ilości wody. Odradza się używanie mleka do kawy i napojów gazowanych. Czerwone napoje są szczególnie przeciwwskazane, ponieważ podczas badania mogą przypominać krew.

W przededniu badania około godziny 18.00-20.00 należy wypić 2 litry roztworu na bazie glikolu polietylenowego (PEG) który można kupić w aptece w saszetkach. Roztwór należy spożywać z szybkością 1 szklanki co 15 minut. W przerwach między piciem preparatu, można pić wodę niegazowaną lub klarowne soki owocowe (na przykład jabłkowy). Aby poprawić smak preparatu można go schłodzić w lodówce lub też dodać do niego sok z cytryny. Od początku spożywania roztworu nie należy spożywać żadnych pokarmów.

W dniu badania nie należy spożywać żadnych pokarmów. Należy także wypić 1 litr roztworu PEG w tempie 1 szklanka co 15 minut. Ostatnią część roztworu należy wypić 4 godziny przed rozpoczęciem zabiegu. Osoby ważące powyżej 80 kg powinny wypić 3 litry wieczorem przed zabiegiem (od 17.00 do 20.00) oraz 1 litr rano przed zabiegiem.
Jeśli zabieg kolonoskopii zaplanowano po godzinie 14.00 całość przeczyszczającego płynu należy wypić w dniu badania, tak żeby jego przyjmowanie zakończyć 4 godziny przed rozpoczęciem badania. Dawka i tempo spożycia płynu powinna być taka sama jak w przygotowaniu dwuetapowym.

Roztwór PEG otrzymuje się rozpuszczając 1 saszetkę preparatu w jednym litrze niegazowanej wody.

Na cztery godziny przed zabiegiem nie należy spożywać żadnych płynów ani pokarmów.

Rodzaj znieczulenia

Aby ułatwić przeprowadzanie zabiegów kolonoskopii, często stosuje się leki uspokajające i przeciwbólowe. Głównym celem stosowania tych leków jest uspokojenie (sedacja) i utrzymanie pacjenta w stanie zdolności do współpracy, dzięki czemu zabieg endoskopowy może być wykonany skutecznie i bezpiecznie. A zatem korzyści z sedacji wiążą się zarówno z satysfakcją chorego, jak i ze skutecznością zabiegu. Przy zastosowaniu znieczulenia mogą się jednak pojawić pewne problemy. Ponad 50% wszystkich opisywanych powikłań zabiegów endoskopowych dotyczy właśnie znieczulenia i należą do nich: zachłyśnięcie, zbyt głęboka sedacja, hipowentylacja i niedrożność dróg oddechowych. Istnieją doniesienia, że kompletną kolonoskopię bez znieczulenia można wykonać z powodzeniem u 95% chorych.
Poziom znieczulenia można rozważać w szerokim zakresie – od braku sedacji do znieczulenia ogólnego. Najczęściej stosowanym znieczuleniem podczas zabiegów endoskopowych jest płytka sedacja polegająca na wywołaniu u pacjenta stanu głębokiego uspokojenia, połączonego często z płytkim snem.

W takim stanie pacjent jest zdolny do dawania ukierunkowanych odpowiedzi, reaguje na bodźce słowne lub dotykowe, z zachowanym prawidłowym funkcjonowaniem układu oddechowego i krążenia. Wybór sposobu znieczulenia dostosowany jest do potrzeb pacjenta.

Zabieg kolonoskopii refundowany przez NFZ zazwyczaj nie obejmuje pełnego znieczulenia.

Zobacz zaufane kliniki najbliżej

Jak przebiega zabieg?

Przed zabiegiem pacjent przebiera się w odzież ochronną, po czym kładzie się na specjalistycznym łóżku.

Pacjent przed kolonoskopią jest znieczulany w sposób, który został wcześniej ustalony z lekarzem. Badanie zazwyczaj przeprowadza się w pozycji leżącej na na lewym boku z ugiętymi kolanami. Następnie lekarz ogląda okolicę odbytu, w celu wykluczenia zmian w jego obrębie. Na skórę wokół odbytu zostaje nałożony specjalny żel znieczulający, który zmniejsza nieprzyjemne odczucia oraz ułatwia wprowadzenie kolonoskopu.

Lekarz endoskopista wprowadza przez odbyt giętki endoskop o długości 130-160 cm i grubości palca wskazującego w celu obejrzenia całego jelita grubego i jeśli trzeba, końcowego odcinka jelita krętego.

Przez kolonoskop wprowadzane jest powietrze, które umożliwia dokładne obejrzenie ścian jelita. Uczucie wywoływane przez wdmuchiwanie powietrza może być nieprzyjemne, lecz nie każdy pacjent odczuwa dyskomfort podczas zabiegu.

Podczas zabiegu, na zewnątrz przez odbyt wydostają się gazy lub płyny i nie powinno być to dla pacjenta krępujące.

Diagnostyczna kolonoskopia może przekształcić się w zabieg terapeutyczny. Najczęściej ma to miejsce w przypadku wykrycia polipa. Każdy znaleziony polip powinien być usunięty. Kolonoskopia umożliwia usuwanie polipów pętlą diatermiczną, za pomocą kleszczyków elektrokoagulacyjnych oraz pozwala na niszczenie drobnych polipów za pomocą argonowej koagulacji plazmowej tzw. bimera argonowego. Nie wszystkie polipy są możliwe do usunięcia. Każda zmiana podlega indywidualnej ocenie lekarza wykonującego zabieg. Błona śluzowa i podśluzowa jelita grubego nie posiadają receptorów bólu, a zatem usuwanie polipów nie jest bolesne.

Polipy po odcięciu są poddawane badaniu histopatologicznemu. Pozwala to określić czy dana zmiana jest łagodna czy złośliwa. Na tej podstawie określa się dalsze postępowanie. U pacjentów z polipami nienowotworowymi zabieg polipektomii (usunięcia polipów) jest ostatecznym i wystarczającym sposobem leczenia.

Po zabiegu kolonoskop jest ostrożnie wysuwany z odbytu, a pacjent leży i odpoczywa przez czas określony przez lekarza.

Zabieg kolonoskopii zazwyczaj trwa od 15 do 40 minut.

Czas i przebieg rekonwalescencji

Po zabiegu kolonoskopii pacjent może wrócić do domu tego samego dnia. Przez 24 godziny zalecany jest odpoczynek. W tym czasie powinno się przebywać pod opieką osoby towarzyszącej. W przypadku braku powikłań po zabiegu można powrócić do normalnej aktywności.

Po zabiegu lekarz może zalecić zapobiegawczo terapię antybiotykami. Wskazane jest stosowanie się do zaleceń lekarza i przyjęcie całej dawki antybiotyku.

Efekty po zabiegu

Kolonoskopia jest badaniem czułym i dostarczającym wartościowych informacji o zdrowiu pacjenta. Jeśli kolonoskopia nie wykaże żadnych zmian należy ją u osób zdrowych powtórzyć dopiero za 10 lat. W przypadku uchwycenia zmian ujawnionych w kolonoskopii można od razu przystąpić do leczenia lub też zadecydować o przyszłym postępowaniu. Wynik kolonoskopii często jest decydującym czynnikiem przy wyborze odpowiedniego sposobu leczenia.

Zalecenia po zabiegu

Po zakończeniu zabiegu u chorego nadal istnieje ryzyko powikłań związanych z sedacją. Pacjenci są monitorowani do czasu, aż osiągną oni akceptowalny poziom świadomości, z prawidłową wentylacją, utlenowaniem i parametrami hemodynamicznymi. Istnieje także możliwość wystąpienia przedłużonego okresu niepamięci. Pacjent po kolonoskopii może być także odwodniony, dlatego celowe jest także uzupełnianie płynów. Po wykonaniu zabiegu należy stosować się do następujących zaleceń przez 24 godziny:

• Nie prowadzić pojazdów mechanicznych
• Nie obsługiwać ciężkiego i niebezpiecznego sprzętu
• Nie podpisywać żadnych wiążących prawnie dokumentów
• Zorganizować powrót do domu z opieką sprawnej osoby towarzyszącej
• Zapoznać się z objawami jakichkolwiek niepomyślnych następstw zabiegu i w razie ich wystąpienia skonsultowanie się z lekarzem.

Pacjent po kolonoskopii powinien odpoczywać przez 24 godziny pod opieką osoby towarzyszącej. W razie wystąpienia niepokojących objawów, należy poinformować o tym lekarza.

Jak długo utrzymują się efekty po zabiegu?

• U zdrowych osób po 50. roku życia wykonywanie kolonoskopii jest zalecane co 10 lat.
• U osób u których podczas zabiegu usunięto 1-2 małych łagodnych polipów, kolonoskopia powinna być wykonywana co 5 lat.
• Osoby u których zostały usunięte zaawansowane, duże łagodne polipy, oraz osoby u których usunięto więcej niż 3 małe łagodny polipy powinny wykonywać kolonoskopię co 3 lata.
• Osoby chorujące na choroby zapalne jelit, takie jak wrzodziejące zapalenie jelita grubego, lub choroba Crohna przez przynajmniej 8 lat, powinny wykonywać kolonoskopię co 1-3 lata.
• Osoby u których w rodzinie wystąpił rak jelita grubego u krewnego pierwszego stopnia po 60. roku życia bądź dwa przypadki jelita grubego u krewnych drugiego stopnia powinni wykonywać kolonoskopię co 10 lat od 40. roku życia.
• Osoby u których w rodzinie wystąpił rak jelita grubego u krewnego pierwszego stopnia przed 60. rokiem życia bądź dwa przypadki jelita grubego u krewnych drugiego stopnia powinni wykonywać kolonoskopię co 5 lat od 40. roku życia lub 10 lat wcześniej niż najwcześniejszy przypadek rozpoznania w rodzinie, co zajdzie pierwsze.
• U osób z rodzinną polipowatością gruczolakowatą i u osób z dziedzicznym rakiem jelita grubego nie związanego z polipowatością w wywiadzie rodzinnym należy rozpatrzeć badania genetyczne i indywidualnie dobrany program kontroli.

Porozmawiaj z pacjentami na temat Kolonoskopia

Jak uniknąć powikłań po zabiegu?

Prawidłowe przygotowanie do zabiegu stwarza optymalne warunki wykonania kolonoskopii. Oprócz przestrzegania diety przed zabiegiem, bardzo istotne jest poinformowanie lekarza endoskopisty o przyjmowanych lekach. O wykonywanym zabiegu kolonoskopii należy także poinformować lekarza swojego lekarza (lekarza rodzinnego lub lekarza specjalistę). Ma to szczególne znaczenie w przypadku osób na stałe przyjmujących leki na cukrzycę oraz leki przeciwpłytkowe i przeciwkrzepliwe.

W przypadku odstawienia niektórych leków, należy skonsultować z lekarzem czas po którym należy wrócić do swojego stałego leczenia.

Możliwe powikłania po zabiegu

Powikłania kolonoskopii diagnostycznej występują z częstością nieprzekraczającą 1%, jednak jest możliwe wystąpienie takich powikłań jak: perforacja jelita, krwawienie, powikłania sercowo płucne lub infekcje. Śmiertelność kolonoskopii jest niska i wynosi około 0,008%. Polipektomia endoskopowa charakteryzuje się 2% częstością powikłań (najczęściej krwawienia – 1,5%, rzadziej perforacja lub odczyn otrzewnowy). Śmiertelność związana z polipektomią oceniana jest na 0,03%.

Krwawienia po usunięciu polipa mogą wystąpić w ciągu 12 godzin po zabiegu, lub też mogę być one opóźnione (w ciągu 30 dni po zabiegu). W takich przypadkach należy o tym poinformować lekarza.

Istnieją też powikłania wiążące się ze znieczuleniem pacjenta podczas zabiegu. Do możliwych powikłań należą: zachłyśnięcie, zbyt głęboka sedacja, hipowentylacja, niedrożność dróg oddechowych.

Polecane zabiegi dodatkowe po zabiegu

W niektórych przypadkach lekarz może zdecydować o wykonaniu sigmoidoskopii zamiast kolonoskopii. Jest to rodzaj badania w którym diagnostyce ulega ostatni odcinek przewodu pokarmowego, tj. odbytnicy, esicy i zstępnicy. Badanie to jest jednak mniej czułe niż kolonoskopia, ponieważ zmiany w jelicie mogą się znajdować w częściach jelita znajdujących się dalej od odbytu.

Innym zabiegiem który może być pomocny w diagnostyce chorób przewodu pokarmowego jest gastroskopia. Zabieg ten polega na wprowadzeniu endoskopu przez jamę ustną do przełyku. W badaniu tym jest możliwość oceny przełyku, żołądka oraz dwunastnicy.

Autor: Kuba Żyżniewski.
Student VI roku Wydziału Lekarskiego z Oddziałem Nauczania w Języku Angielskim Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego w Szczecinie.

Bibliografia:

1. Ginsberg G., Kliniczna endoskopia przewodu pokarmowego, 2005, Elsevier Inc. ISBN 0 8216 0282 7
2. Januszewicz W., Interna, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2001, 2006 ISBN 83-200-3411-6
3. Floch M., Gastrologia Nettera, Elsevier Urban & Partner, Wrocław 2010, ISBN 978-83-7609-193-8
4. Bartnik W., Krzakowski M., Interna Szczeklika 2016, str. 922-923, str. 2240-2241, ISBN 978-83-7430-489-4
5. Greenberger N., Gastroenterologia, hepatologia i endoskopia, Wydawnictwo Czelej Sp. z. o.o., Lublin 2013, ISBN 978-83-753-134-0
6. Johnson A., Optimizing Adequacy of Bowel Cleansing for Colonoscopy: Recommendations From the US Multi-Society Task Force on Colorectal Cancer, Am J Gastroenterol advance online publication, 16 September 2014; doi: 10.1038/ajg.2014.272, http://gi.org/wp-content/uploads/2014/09/MSTF_Guideline_Bowel_Cleansing_Oct_2014.pdf data pobr. 28.11.2016

Zapraszamy do skorzystania z naszej wyszukiwarki klinik, gabinetów oraz placówek medycznych znajdujących się na terenie Polski, oferujących zabieg - Kolonoskopia.