Korekcja odstających uszu

Korekcja odstających uszu, czyli tak zwana otoplastyka to zabieg czysto estetyczny. Odstające uszy stanowią dla pacjentów w większości przypadków problem psychologiczny, szczególnie wśród dzieci ale problem dotyka również dorosłych. Dużego stopnia deformacja uszu może prowadzić do obniżenia jakości życia, zmniejszenia poczucia własnej wartości, wyparcia społecznego i słabych wyników w szkole.

Dzieci z powodu problemu odstających uszu bywają odtrącane przez rówieśników, wyśmiewane, czy nawet zastraszane. W przypadku osób dorosłych, odstające uszy dla wielu osób są powodem kompleksów i złego samopoczucia. Nierzadko prowadzi to do izolacji społecznej, problemów w pracy i zamknięcia się w sobie. Dorośli mogą mieć również problemy praktyczne na przykład z założeniem wyspecjalizowanych okryć głowy na przykład kasku motocyklowego.

Problem odstających uszu dotyka około 1-5% populacji, w części przypadków występuje rodzinnie. Deformacja może dotyczyć jednego bądź obu małżowin usznych. Częściej jednak występuje po obu stronach.

Korekcja uszu odstających jest jednym z częściej wykonywanych zabiegów estetycznych w obrębie głowy i najczęstszym zabiegiem estetycznym wykonywanym u dzieci. Obserwuje się również 4-krotenie wyższą częstość korekcji odstających małżowin usznych u płci żeńskiej. Pierwszej opisanej korekty uszu odstających dokonał Dieffenbach w roku 1845.

Ucho ludzkie jest narządem słuchu i równowagi. Zbudowane jest z trzech składowych. Dwie z nich to ucho środkowe i wewnętrzne, które położone są wewnątrz układu kostnego czaszki. Część zewnętrzną stanowi małżowina uszna oraz przewód słuchowy zewnętrzny oddzielony od ucha środkowego błoną bębenkową. Małżowina uszna zbudowana jest z chrząstki sprężystej pokrytej skórą, która jest nieprzesuwalna w stosunku do podłoża. Kształt ucha wyznacza przede wszystkim szkielet chrzęstny. Przednia powierzchnia małżowiny usznej nie posiada podskórnej tkanki tłuszczowej dlatego jest szczególnie wrażliwa na urazy.
Budowa małżowiny usznej.

Małżowina uszna mimo niewielkich rozmiarów zbudowana jest z wielu elementów. Poszczególne składowe to: obrąbek, odnoga obrąbka, ogon obrąbka, grobelka, odnoga grobelki tylna, odnoga grobelki przednia, dół trójkątny, czółenko, jama muszli, łódka muszli, płatek małżowiny usznej, skrawek, przeciwskrawek, wcięcie międzyskrawkowe, wcięcie przednia.

Najbardziej zewnętrznie znajduje się obrąbek, który ku dołowi przechodzi w płatek małżowiny usznej (jedyna część bezchrzęstna). Do przodu od obrąbka znajduje się wyniosłość zwana glaberką. Glaberka oddzielona jest od obrąbka przez czułenko, ku gurze rozdziela się na dwie odnogi pomiędzy, którymi znajduje się dół trójkątny. Najbliżej przewodu słuchowego mamy muszle. Do przodu od przewodu słuchowego znajduje się skrawek, który ku tyłowi i dołowi sąsiaduje z przeciwskrawkiem oddzielonym wcięciem międzyskrawkowym. Do najistotniejszych elementów należą (punkty na rycinie):

1. Obrąbek.
2. Czółenko.
3. Grobelka.
4. Muszla.
5. Płatek małżowiny usznej.
6. Przeciwskrawek.
7. Skrawek.

Małżowina uszną u osoby dorosłej różni się od dziecięcej przede wszystkim plastycznością. Uszy dzieci są bardziej miękkie i plastyczne od uszu dorosłych. Chrząstka małżowiny usznej starszych osób jest bardziej zwapniała i sztywna dlatego korekcję uszu odstających trudniej wykonuje się u dorosłych. Po 5 roku życia małżowina uszna bardzo wolno wzrasta, dlatego ten okres według części chirurgów jest najlepszy do przeprowadzania wszelkich korekt małżowiny usznej w tym korekty uszu odstających. Część operatorów uważa, że najlepszy okres do przeprowadzenia tej operacji to wiek pomiędzy 10 a 14 r.ż, gdyż w tym okresie małżowina uszna przestaje całkowicie rosnąć.

Wszystkie wymienione składowe małżowiny usznej znajdują się na przedniej powierzchni ucha. Tylna powierzchnia małżowiny usznej to “negatyw” powierzchni przedniej. W trakcie korekty uszu odstających dokonuje się zmiany kształtu powierzchni przedniej poprzez modelowanie chrząstki ale cięcia wykonywane są na tylnej powierzchni po to, żeby ukryć blizny.

Jakie są cechy prawidłowej małżowiny usznej?

Najistotniejsze cechy małżowiny usznej to jej rozmiar, położenie i kształt.
Rozmiar ucha zewnętrznego odnosi się do odpowiednich elementów na twarzy. Prawidłowy rozmiar to brzeg górny małżowiny usznej zlokalizowany na wysokości brwi i dolny biegun płatka małżowiny położony na wysokości przejścia słupka nosa w wargę górną.

Położenie ucha ocenia się w kilku płaszczyznach- bocznej, przedniej, górnej. Patrząc od boku prawidłowe położenie małżowiny usznej wyznacza się oceniając położenie osi długiej ucha w stosunku do płaszczyzny czołowej i kąt pomiędzy tymi płaszczyznami powinien wynosić około 30’. Patrząc od przodu obrąbek prawidłowo powinien odstawać maksymalnie 1,5 cm od płaszczyzny bocznej głowy. Z kolei patrząc od góry kąt pomiędzy małżowiną uszną a powierzchnią głowy ma około 30’, kąt między muszlą a czółenkiem ma 90’.

Wykonując korektę uszu odstających należy stosować się do anatomicznego położenia ucha aby nie dokonać nadmiernej korekty, przez co uszy mogłyby sprawiać wrażenie płaskich.

Korzyści korekcji odstających uszu

Korekcja uszu odstających to zabieg z zakresu chirurgii estetycznej. Główne założenie i korzyści wynikające z przeprowadzenia operacji to poprawa komfortu psychicznego pacjenta. Cześć osób posiada problemy praktyczne związane z odstającymi uszami na przykład przy zakładaniu specjalistycznego okrycia głowy (kasku, hełmu). W takich sytuacjach korekcja odstających uszu może również przynieść korzyści w sferze zawodowej. Operacja jest stosunkowo krótka i nie trzeba po niej zostawać w szpitalu. Zabieg daje satysfakcjonujące i długotrwałe efekty.

Wskazania do korekcji odstających uszu

Kwalifikacji do zabiegu korekty małżowin usznych dokonuje chirurg lub otolaryngolog. Głównym wskazaniem do wykonania operacji jest znaczne odchylenie od naturalnego, anatomicznego kształtu i położenia.
Korekcję uszu odstających powinno się wykonywać w momencie kiedy występuje znaczna deformacja, gdyż dopiero wtedy widoczne są efekty operacji.
Zabieg wskazany jest u osób, u których deformacja uszu prowadzi do obniżenia jakości życia z powodu kompleksów wpływające na samoocenę, kondycję i zdrowie psychiczne oraz aktywność społeczną.

Przeciwwskazania do korekcji odstających uszu

• choroby infekcyjne;
• ogólny stan zapalny;
• miejscowo występowanie stanu zapalnego, zmian ropnych;
• skłonność do tworzenia bliznowców;
• leki przeciwkrzepliwe (odstawić lub zmienić na 7 dni przed)
• stan psychiczny pacjenta – chirurg może nie podjąć się wykonania operacji gdy uzna, że deformacja małżowin nie jest wystarczająco duża. Efekt kosmetyczny uzyskany po korekcie może być za mały i nie satysfakcjonować. Część pacjentów posiada większy problem natury psychologicznej niż estetycznej, mimo wykonania u takiej osoby korekty uszu odstających w sposób idealny technicznie mogą one nie być zadowolone z wyniku.

Przed zabiegiem korekcji odstających uszu

W trakcie konsultacji przed zabiegiem korekcji uszu odstających lekarz zbiera wywiad i bada pacjenta. Jest to również najlepszy okres do zadawania pytań lekarzowi. Istotne jest wówczas poinformowanie doktora o wszystkich posiadanych chorobach, przyjmowanych lekach, alergiach. Osoby przyjmujące leki przeciwkrzepliwe muszą według wskazań lekarza odpowiednio odstawić je na tydzień przed zabiegiem bądź przejść na inny lek przeciwkrzepliwy o mniejszej sile działania.

Chirurg może zlecić również konsultacje medyczną u innego specjalisty np. kardiologa w przypadku posiadania przez pacjenta przewlekłej choroby serca. W trakcie konsultacji ustalany jest również typ znieczulenia, któremu zostanie poddany pacjent. W przypadku korekty uszu odstających najczęściej jest to znieczulenie miejscowe.

Przed operacją podpisywana jest zgoda na zabieg. W trakcie podpisywania zgody lekarz informuje pacjenta o tym jak będzie przebiegać zabieg, co będzie robione, jakie są możliwe powikłania i inne sposoby leczenia.

W trakcie konsultacji przed operacją korekcji uszu odstających chirurg ocenia również stopień i rodzaj deformacji małżowin usznych, ich kształt, rozmiar i położenie. Wykonywane są zdjęcia do dokumentacji.

Rodzaj znieczulenia przy korekcji odstających uszu

Znieczulenie stosowane w trakcie korekty uszu odstających to typowo znieczulenie miejscowe. Do znieczulenia stosuje się niewielką ilość (kilka do kilkunastu mililitrów) mieszanki lignokainy i adrenaliny. Igłę wprowadza się w przednią i tylną powierzchnię małżowiny usznej oraz w okolicę zauszną na głowie celem ostrzyknięcia okolicy nerwów unerwiających małżowinę. Niekiedy w trakcie znieczulania ucha może dojść do chwilowego porażenia nerwu twarzowego.

Jak wygląda zabieg korekcji odstających uszu

W trakcie korekty uszu odstających dokonuje się zmiany kształtu powierzchni przedniej poprzez modelowanie chrząstki. Cięcie wykonywane jest na tylnej powierzchni aby ukryć bliznę. Zagłębienia przedniej powierzchni małżowiny odpowiadają wyniosłościom na powierzchni tylnej a z kolei zagłębienia z tyłu odpowiadają wyniosłościom z przodu. W trakcie korekty uszu odstających najistotniejsze jest zidentyfikowanie elementów tylnej powierzchni i odpowiadające im elementy z przodu, dlatego w trakcie operacji przekłuwa się uszy igłami z tuszem.

Opisanych jest ponad 60 rodzajów sposobów korekty uszu odstających. W poniższym artykule omówiono najbardziej typowy zabieg. Należy pamiętać, że to chirurg w trakcie konsultacji w okresie przed jak i śródoperacyjnym sam wybiera sposób w jaki będzie operował. Kwalifikacja do danego typu zabiegu podejmowana jest na podstawie sytuacji klinicznej, charakteru deformacji, wieku pacjenta oraz doświadczenia operatora.

Korekty uszu dostających dokonuje sie poprzez zbliżenie odpowiednich punktów chrząstki znajdujących się na przedniej powierzchni poprzez szwy wykonane na tylnej powierzchni. W ten sposób formuje się grobelkę i cofa małżowinę. Dodatkowo jeżeli małżowina jest za duża można dokonać wycięcia części chrząstki.

Chrząstkę miękką można formować za pomocą samych szwów. Gdy mamy do czynienia z chrząstka sztywną dokonuje się nacięć w wybranych miejscach celem jej osłabienia i uplastycznienia.

W trakcie korekty uszu odstających cięcia wykonywane są na tylnej powierzchni ucha, na powierzchni przedniej dokonuje się jedyni planowania. Początkowo nacinana jest skóra na tylnej powierzchni małżowiny w odległości około 1 cm od bruzdy tylnej. Następnie jeżeli zachodzi taka potrzeba wycina się część chrząstki. Kolejno formowana jest wypukłość grobelki przez odpowiednie wygięcie chrząstki, którą zszywa się nićmi nierozpuszczalnymi. U osób dorosłych można wykonać również nacięcia chrząstki w odpowiednich miejscach w celu jej uplastycznienia, u dzieci chrząstka jest miękka i z reguły nie wymaga tego manewru. Niekiedy małżowinę uszną doszywa się do powięzi głowy, w trakcie zabiegu można również zmniejszyć płatek małżowiny usznej. Po odpowiednim ułożeniu chrząstki wycina się nadmiar skóry i zszywa nićmi wchłanialnymi lub nierozpuszczalnymi.

Po wykonaniu korekty uszu odstających wykonuje się odpowiedni opatrunek. Powierzchnie operowaną pokrywa się opatrunkiem tłuszczowym (ze sterylną wazeliną) i odpowiednio uformowanymi gazami, całość podtrzymuje bandażem. Opatrunek ma za zadanie odpowiednio docisnąć operowaną małżowinę celem zapobiegania formowania sie krwiaka. Z drugiej strony chroni operowane ucho przed urazami i nadmiernym naciskiem na przykład w trakcie snu. Małżowina uszna po korekcji uszu odstających wygląda najbardziej fizjologicznie gdy obrąbek znajduje się zaraz za grobelką bez nadmiernego odchylenia.

Czas trwania zabiegu 30-45 min.

Czas i przebieg rekonwalescencji po korekcji odstających uszu

W dniu zabiegu korekcji uszu odstających jeżeli zostało zastosowane znieczulenie miejscowe pacjent może udać się do domu. Przed wyjściem powinien otrzymać kartę informacyjną ze wszystkimi zaleceniami. Najistotniejsze jest przestrzeganie zaleceń lekarza prowadzącego, gdyż to on zna najlepiej sytuacje kliniczną pacjenta.

W pierwszej dobie zakładany jest specjalistyczny opatrunek, który powinien być codziennie zmieniany. W pierwszych dniach po korekcie uszu odstających bolesność w miejscu operowanym może być tak silna że będzie potrzebne stosowanie leków przeciwbólowych. Jeżeli zostały założone szwy skórne powinny one zostać zdjęte po 5-7 dniach od operacji. Głowę zaleca się myć raczej po ściągnięciu szwów, przed ich ściągnięciem należy uważać aby rany nie moczy a jedynie przemywać i wycierać do sucha. Zaleca się noszenie opatrunku elastycznego lub opaski na głowie w celu ochrony uszu, szczególnie w trakcie snu.

Pierwsze kontrole po korekcie uszu odstających przez okres około 2 tygodni mogą odbywać się nawet co kilka dni. Przez pierwsze 1-2 tygodnie po operacji należy również unikać wysiłku i prowadzić oszczędzający tryb życia.

Skóra zarasta się w ciągu kilku dni, jednak należy pamiętać że blizna w ludzkim organizmie tworzy się od pół roku do roku dlatego należy pamiętać, że w tym czasie wytrzymałość miejsca operowanego może być słabsza.

Efekty korekcji odstających uszu

Korekta uszu odstających prowadzi do poprawy symetryczności, proporcji i wielkości małżowin usznych. Zmiana wyglądu uszu ma wpływ na poprawę wyglądu całej twarzy oraz polepszenia komfortu psychicznego pacjenta. Im większa deformacja tym lepszy efekt końcowy i zadowolenie pacjenta. Gdy deformacja uszu jest bardzo mała, efekt przeprowadzonej operacji może być niezauważalny dla pacjenta dlatego chirurg może nie podjąć się przeprowadzenia takiego zabiegu.

Zalecenia po zabiegu korekcji odstających uszu

• stosowanie się do zaleceń lekarza prowadzącego;
• stawianie się na kontrolach w wyznaczonych terminach;
• codzienna zmiana opatrunku;
• zakaz moczenia rany- gorsze gojenie rany, większe prawdopodobieństwo infekcji;
• czyszczenie rany płynem do dezynfekcji skóry- skinsept, octenisept;
• stosowanie doustnych leków przeciwbólowych w razie nasilenia dolegliwości;
• stosowanie opaski elastycznej celem ochrony ucha;
• unikanie aktywności fizycznej przed okres 1-2 tygodni od zabiegu;
• zdjęcie szwów w 5-7 dobie po operacji;
• unikanie sportów kontaktowych przez najbliższe 2-3 miesiące
• w razie pogorszenia się stanu miejscowego np.: nadmierny obrzęk, zaczerwienienie, pojawienie się wydzieliny ropnej lub pojawienie się innych niepokojących objawów postarać się dostać do lekarza, który wykonywał zabieg. Jeżeli jest to nie możliwe zgłosić się do najbliższej IP chirurgicznej.

Jak długo utrzymują się efekty korekcji odstających uszu?

Jeżeli we wczesnym okresie nie doszło do powikłań i nawrotu, to efekt korekcji uszu odstających może utrzymywać się do końca życia.

Jak uniknąć powikłań po korekcji uszu odstających

• stosować się do zaleceń lekarza,
• stawiać się na wyznaczone terminy kontroli,
• dbać o higienę miejsca operowanego, codziennie zmieniać opatrunek, ranę przemywać octeniseptem, scinseptem lub wodą z mydłem,
• zakazane jest moczenie operowanego miejsca, myć się najlepiej pod prysznicem i  bezpośrednio przed zmianą opatrunku,
• stosować specjalistyczne opatrunki, które w odpowiedni sposób docisną ucho i jednocześnie nie wywołają nadmiernego ucisku,
• nie wyginać małżowin usznych w okresie kilku tygodni po zabiegu, zawsze zabezpieczać uszy do snu (opatrunek lub opaska),
• stosować opaskę uciskową dzięki, której małżowiny uszne będą prawidłowo przylegać do głowy,
• w razie pojawienia się niepokojących objawów, jak np. nagłe pojawienie się gorączki, zaczerwienienia, nadmiernego ucieplenia lub ropy w miejscu operowanym zgłosić się natychmiast do chirurga wykonującego zabieg lub najbliższej Izby Przyjęć Chirurgicznej,
• przez okres około 2 tygodni unikać wysiłku,
• przez 2- 3 miesiące unikać sportów kontaktowych.

Możliwe powikłania

Operacja uważana jest za bezpieczną, statystycznie w trakcie korekty uszu odstających powikłania zdarzają się bardzo rzadko. Jednak jak każdy zabieg tak i ten jest obarczony pewnym ryzykiem powikłań. W technice z zastosowaniem nici może dojść do przedziurawienia chrząstki w miejscu przejścia nici czyli powstanie tak zwanej przetoka. Inne powikłanie to przecięcie chrząstki lub nieestetyczne ułożenie skóry, w fałdy ponad nićmi lub zniekształcenie małżowiny.
Niekiedy drobne deformacje chrząstki mogą być nie zauważone w trakcie operacji korekty uszu odstających a stać się widoczne dopiero po zabiegu. Wymagana może być wówczas reoperacja, którą najlepiej wykonać w ciągu 1-2 tygodni od poprzedniego zabiegu. Inne powikłania wczesne i późne to:

• ból- nie należy stosować żadnych leków zawierających aspirynę i ibuporofen, najlepiej używać pyralginę lub paracetamol
• krwawienie, krwiak- może powstać konieczność ponownej operacji celem zatamowania krwawienia lub usunięcia krwiaka
• zaburzenia czucia małżowin usznych- zwykle przejściowe
• odleżyna- zapobiegamy przez odpowiednie formowanie opatrunków
• stan zapalny, zakażenie- może być wymagane działanie ogólne- antybiotykoterapia i miejscowe.Tego typu powikłania powodują często wtórną deformację małżowiny
• zwężenie przewodu słuchowego- chwilowo w wyniku obrzęku, długotrwałe w wyniku deformacji chrząstki, może być wymagana reoperacja
• asymetria- może być wymagana reoperacja
• nawrót odstawania- częściowe lub całkowite- najczęściej 1/3 górna małżowiny usznej
• bliznowiec- czyli przerosła, patologiczna blizna o charakterystycznym czerwonym zabarwieniu, nadmiernej przebudowie, przeroście i dająca nieprzyjemne wrażenia czuciowe. Trzy najczęstsze lokalizacje bliznowców to klatka piersiowa, barki i uszy dlatego u osoby u której pojawił się bliznowiec kiedykolwiek w życiu ma duże prawdopodobieństwo pojawienia się zmiany po korekcie uszu odstających.

Polecane zabiegi dodatkowe

W trakcie korekty odstających  uszu można dokonać jednoczasowo korekty innych struktur ucha między innymi zmniejszyć płatek małżowiny usznej, uwydatnić bądź zmniejszyć grobelkę, czółenko itp. Jeżeli jest taka potrzeba można dokonać również plastyki przewodu słuchowego zewnętrznego czy błony bębenkowej.

Zabieg korekcji odstających uszu w ramach NFZ

Korekta uszu odstających to zabieg z zakresu chirurgii estetycznej, która nie jest refundowana przez Narodowy Fundusz Zdrowia.

Autor: lek. med Piotr Bargiel

Źródła:
„Ocena wyników operacyjnego leczenia odstających małżowin usznych”Edward Lewandowicz, Aleksandra Iljin, Daria Sobieszek, Bogusław Antoszewski; otolarynogologia polska (2012); 267-273, „Otorynolaryngologia. Chirurgia głowy i szyi.” Theissing, Rettinger; 256-271, “The surgical correction of protuberant ears.” Bisaccia E, Lugo A, Johnson B, Scarborough D. Skin Therapy Lett 2005;10(2), “The surgical correction of protuberant ears.” Bisaccia E, Lugo A, Johnson B, Scarborough D. Skin Therapy Lett 2005;10(2); 7–9, Otoplasty & Other Techniques of Auricular Reconstruction; S. Edionwe, Faculty Advisor: Vicente Resto, The Univ ersity of Texas Medical Branch Department of Otolaryngology Grand Rounds; Sept 30, 2010