Artroskopia

Artroskopia, inaczej wziernikowanie stawu, jest zabiegiem chirurgicznym zaliczanym do metod diagnostyczno-leczniczych. Są to takie metody, które zarówno pozwalają na wykrycie różnych stanów chorobowych toczących się w obrębie stawu, jak i jednoczesne podjęcie odpowiedniej interwencji chirurgicznej, mającej na celu wyleczenie dolegliwości pacjenta.

Artroskopia- charakterystyka

Mówi się o artroskopii jako o zabiegu z grupy „chirurgii dziurki od klucza”, jako że jego wykonanie wymaga wykonania jedynie kilku niewielkich nacięć, przez które następnie operator wprowadza narzędzia.
Stawy w ludzkim ciele ogólnie mówiąc zbudowane są z trzech typowych elementów:

• powierzchni stawowej (główki i panewki kostnej) tworzonej przez dwie lub więcej kości, zależnie od stopnia złożoności stawu
• torebki stawowej – łącznotkankowej torebki, która ogranicza staw od zewnątrz, ma funkcję stabilizacyjną i ochronną
• jamy stawowej – przestrzeni wewnątrz torebki stawowej, do wnętrza której produkowana jest maź stawowa, działająca jak swoisty „smar” i umożliwiająca zmniejszenie tarcia na powierzchniach stawowych

Poza tym na dodatkowe elementy budujące poszczególne stawy mogą składać się więzadła, łąkotki i kaletki stawowe. Gdy jeden z tych elementów zawodzi, konieczne może być wykonanie zabiegu artroskopii w obrębie stawu. Artroskopię wykonuje się najczęściej w stawie kolanowym, ale nie jest to jedyny obszar, który może zostać poddany zabiegowi. Wziernikuje się też inne duże stawy: biodrowe, barkowe, skokowe, łokciowe, nadgarstkowe, a także mniejsze stawy rąk czy stóp.

Bóle stawów są jedną z flagowych dolegliwości, z którymi pacjenci zgłaszają się do specjalisty ortopedy. Dolegliwości stawowe w postaci bólu, zaczerwienienia, obrzęku, ograniczenia ruchomości – nagłego czy też stopniowego – mogą być związane z różnymi sytuacjami. Często pojawiają się u osób otyłych, prowadzących siedzący tryb życia, ale nie tylko – osoby pracujące fizycznie czy uprawiające sport są w równym stopniu narażone na uraz w obrębie stawu. Nagłe urazy powstałe np. podczas gry w piłkę nożną, jazdy na łyżwach czy nartach, jazdy na rowerze czy dźwigania ciężarów są dość częste. Niepodjęcie leczenia może nieść za sobą poważne konsekwencje w postaci trwałego unieruchomienia kończyny, tak więc każdorazowo należy podjąć odpowiednie leczenie.

Artroskopia- korzyści

Do korzyści związanych z zabiegiem artroskopii należą:

• mała inwazyjność przeprowadzanego zabiegu – zamiast otwartego cięcia, wykonuje się kilka niewielkich nacięć na skórze, co niesie za sobą też niewątpliwie lepszy efekt kosmetyczny
• mniejsze w porównaniu z zabiegiem „otwartym” dolegliwości pooperacyjne – redukcja częstości występowania powikłań nawet tysiąckrotnie
• mniejsze ryzyko infekcji
• szybsze gojenie się ran pooperacyjnych, jako że pozostawiane są tylko punktowe uszkodzenia wewnątrz stawu związane z uzyskaniem dostępu przez mikronarzędzia
• szybki powrót pacjenta do domu i usprawnianie po operacji – zabieg nie wymaga długotrwałej hospitalizacji
• dokładne wykonanie zabiegu dzięki możliwości wizualizacji stawu z pomocą mikrokamery z dużym powiększeniem.

Wskazania do wykonania zabiegu

Wśród wskazań do artroskopii należy wymienić:

• diagnostykę niewyjaśnionych w standardowych badaniach (RTG, TK, MRI) dolegliwości stawowych
• uszkodzenia więzadeł i ścięgien stawowych
• zespół cieśni nadgarstka
• zapalenie błony maziowej
• złamania wewnątrz stawu
• zmiany zwyrodnieniowe stawów
• reumatoidalne zapalenie stawów i inne choroby reumatyczne
• pogłębiająca się z czasem sztywność stawów
• nowotwór rozwijający się w obrębie stawu
• obecność ciała obcego w stawie
• przewlekłe dolegliwości bólowe
• artroskopia z leczeniem zespołu ciasnoty podbarkowej
• artroskopowa rekonstrukcja stożka rotatorów barku
  
• artroskopowa rekonstrukcja więzadła krzyżowego przedniego
• artroskopowa rekonstrukcja więzadła krzyżowego tylnego
• artroskopowe leczenie niestabilności barku

Jeżeli chodzi o wskazania szczegółowe dla poszczególnych grup stawowych, dla artroskopii kolana głównym wskazaniem w praktyce klinicznej są uszkodzenia więzadeł pochodzenia urazowego. Dla artroskopii barku – zespół bolesnego barku, uszkodzenie lub wapniejące zapalenie stożka rotatorów lub tzw. „bark zamrożony”; łokcia – łokieć tenisisty w przypadkach niereagujących na leczenie, zespół kanału łokciowego i zespół rowka nerwu łokciowego; staw skokowy w przypadku uszkodzenia wysokiego stopnia – w niewielkich uszkodzeniach wystarczy stabilizacja; stawu biodrowego – zmiany zwyrodnieniowe stawów biodrowych, „biodro trzaskające”; nadgarstka – zespół cieśni nadgarstka czy choroba de Quervaina.

Przeciwwskazania do wykonania zabiegu

Z uwagi na małą inwazyjność zabiegu i jego zwykle planowy charakter jest niewiele przeciwwskazań do jego wykonania, jednak można wspomnieć przede wszystkim o takich sytuacjach jak:

• obecność ropni w okolicy zaplanowanej do nacięcia,
• ciężki stan ogólny pacjenta,
• ciężkie zaburzenia krzepnięcia,
• bardzo rozległe uszkodzenie stawu wymagające operacji metodą otwartą,
• występująca w wywiadzie nadwrażliwość na podane środki znieczulające.

Przed zabiegiem

Należy mieć świadomość, że nie każda dolegliwość bólowa stawów będzie wymagać interwencji chirurgicznej. Jako metoda wyłącznie diagnostyczna artroskopia jest wykonywana dopiero wtedy, gdy mniej inwazyjne metody obrazowe – ultrasonografia, RTG, tomografia komputerowa czy tomografia rezonansu magnetycznego nie wyjaśniły pochodzenia dolegliwości pacjenta. Przy odpowiednim zakwalifikowaniu pacjenta, każda z artroskopii będzie nie tylko diagnostyczna, ale też lecznicza (chodzi o to, aby zminimalizować niepotrzebne interwencje artroskopowe – w przypadku, gdy taki zabieg nie zlikwiduje źródła dolegliwości).

Ważne jest, aby zdawać sobie sprawę iż sam zabieg nie gwarantuje całkowitego wyleczenia – niemałe znaczenie mają pooperacyjne działania pacjenta, przede wszystkim nieobciążanie zoperowanego stawu i przestrzeganie zaleceń lekarskich. Pozwoli to na prawidłowe gojenie.

Rodzaj znieczulenia

Znieczulenie do zabiegu artroskopii zależy od rozległości planowanej operacji, ale może być:

• ogólne – podczas tego rodzaju znieczulenia znosi się ból, odruchy oraz świadomość pacjenta
• przewodowe – znieczulenie podaje się aby przerwać przewodzenie w nerwach czuciowych, pacjent ma zniesiony ból oraz odruchy ale jest świadomy przebiegu operacji miejscowe (rzadko).

Do znieczulenia ogólnego wymagana jest odpowiednia premedykacja – podanie substancji, które będą zmniejszać niepokój i lęk przed zabiegiem, hamować wydzielanie śliny i treści oskrzelowej, powodować wsteczną niepamięć, a także umożliwią zmniejszenie dawek wymaganych do samego właściwego znieczulenia.

U dzieci zabieg zawsze wykonywany jest w znieczuleniu ogólnym.

Zobacz zaufane kliniki najbliżej

Jak przebiega zabieg?

Zabieg artroskopii może trwać od kilkudziesięciu minut do kilku godzin, zależnie od rozległości zabiegu, stopnia złożoności stawu i trudności wykonania. Technicznie rzecz biorąc, można podzielić taki zabieg na dwa etapy:

• artroskopia diagnostyczna – podczas której wprowadza się do wnętrza jamy stawowej mikrokamerę, aby obejrzeć wnętrze stawu;
• artroskopia lecznicza – czas, w którym wykonuje się właściwy zabieg leczniczy – np. usunięcie ciała obcego, naddatku kości, zmian torbielowatych i o charakterze nowotworowym, naprawa uszkodzonych struktur, wycięcie przerośniętej maziówki, zszycie więzadeł.

Na początku poddaje się pacjenta odpowiedniemu znieczuleniu. Następnie w obrębie stawu wykonuje się 2-3 drobne, kilkumilimetrowe nacięcia, które będą umożliwiały wprowadzenie narzędzi mikrochirurgicznych do jego wnętrza. Dla każdego stawu są ściśle określone miejsca możliwych dojść chirurgicznych. Przez jeden z otworów wsuwa się prowadnik, czyli niewielkich rozmiarów rurkę, która umożliwi wprowadzenie giętkiej, cienkiej mikrokamery wysokiej rozdzielczości ze źródłem silnego, zimnego światła – artroskopu. Mikrokamera taka jest bardzo zbliżona do tej stosowanej np. w gastroskopii. Przez drugi otwór wprowadza się rurkę umożliwiającą dostawowe podanie roztworu soli fizjologicznej (dawniej podawano gaz) w celu rozprężenia jamy stawowej i poprawienia widoczności mikrokamery. Trzeci otwór jest miejscem wprowadzenia odpowiednich narzędzi (szczypczyków, mikronożyc, diatermii itp.) dedykowanych do określonych zabiegów wewnątrz stawu. Po wykonaniu zabiegu terapeutycznego narzędzia i mikrokamerę usuwa się, a płyn podany wcześniej do jamy stawowej odsysa. Otwory po narzędziach zostają zaszyte. Miejsce zabiegu zostaje zabandażowane do zagojenia, z zaleceniem zmiany opatrunku.

Czas i przebieg rekonwalescencji

Pacjenta po artroskopii można wypuścić do domu jeszcze tego samego lub kolejnego dnia po zaopatrzeniu i ustabilizowaniu zoperowanego stawu. Należy jednak pamiętać, że czas rekonwalescencji jest ustalany z lekarzem po konsultacji indywidualnej, z uwzględnieniem przyczyny wykonania takiego zabiegu (np. gdy przyczyną były naderwane więzadła, rekonwalescencja po zabiegu będzie trwała minimum kilka tygodni). Zaleca się w czasie zdrowienia całkowite odciążenie kończyny w przypadku operacji na dużych stawach. Szwy po zabiegu zdejmowane są w 7-10 dobie pooperacyjnej, w czasie ambulatoryjnej wizyty kontrolnej.

Efekty po zabiegu

Artroskopia pozwala na pozbycie się dolegliwości bólowych w obrębie stawu spowodowanych m.in. czynnikami urazowymi (naderwanie ścięgien czy więzadeł), zapalnymi (reumatoidalne zapalenie stawów, zapalenie maziówki), toczącym się procesem nowotworowym czy zwyrodnieniowym. Jest to obecnie najlepsza z małoinwazyjnych metod leczniczych w ortopedii – przy tak małej ingerencji i niewielkim stopniu powikłań ma bardzo dużą skuteczność w leczeniu dolegliwości stawowych różnego pochodzenia. Po zabiegu pozostają jedynie niewielkie, niezbyt widoczne blizny skórne, a przy odpowiednim postępowaniu pooperacyjnym można przywrócić sprawność stawu i zapobiec trwałemu upośledzeniu ruchomości i spadkowi jakości życia pacjentów.

Zalecenia po zabiegu

Jak już wspomniano, samo wykonanie zabiegu nie gwarantuje powrotu stawu do pełnej sprawności i pacjent jest na równi z lekarzem współodpowiedzialny za zagwarantowanie odpowiednich warunków do gojenia i regeneracji. W wielu przypadkach lekarz zaleci rehabilitację pooperacyjną, pozwalającą na stopniowe i skuteczne uruchamianie stawu poddanego zabiegowi. Należy często siadać, unosząc operowaną kończynę, a także starać się utrzymywać ją w pozycji wyprostu, aby zapobiec powstaniu przykurczu w stawie. Należy unikać długotrwałego stania. Jeżeli pacjent trenował jakiś sport, o powrocie do aktywności sportowej nie należy myśleć wcześniej niż po około 6 tygodniach, jednak codzienna aktywność domowa powinna być możliwa w pełni po około 2 tygodniach od zabiegu. Lekarz może zlecić profilaktykę przeciwzakrzepową – przyjmowanie w warunkach domowych heparyny drobnocząsteczkowej, którą pacjent sam sobie wstrzykuje po uprzednim przyuczeniu.

Jak długo utrzymują się efekty po zabiegu?

Efekty po artroskopii, pod warunkiem utrzymania dobrej współpracy na linii lekarz-pacjent, a więc stosowania się do zaleceń są bardzo zadowalające i można je uznać za trwałe. Należy pozwolić na pełne wygojenie się loży pooperacyjnej, wtedy możemy być pewnym, że ryzyko reoperacji zminimalizujemy. W przypadku zmian zwyrodnieniowych związanych z otyłością, efektem na pewno będziemy mogli cieszyć się dłużej, jeżeli zdecydujemy się na redukcję masy ciała.

Porozmawiaj z pacjentami na temat Artroskopia

Jak uniknąć powikłań po zabiegu?

Aby uniknąć powikłań po artroskopii, należy:

• unikać przeciążania operowanego stawu,
• kontrolować, czy w miejscu cięcia nie pojawia się obrzęk, zaczerwienienie, mętna wydzielina,
• stosować się do zaleceń dotyczących rehabilitacji i pooperacyjnej profilaktyki przeciwzakrzepowej,
• zgłosić się do lekarza prowadzącego w przypadku wystąpienia objawów ogólnych: gorączki, dreszczy, nudności i wymiotów,
• stosować odpowiednią dietę – unikać wysokich stężeń cukru we krwi, gdyż opóźnia to proces gojenia,
• dobrze się nawadniać – pić minimum 2 litry wody dziennie, aby zapobiec powikłaniom zakrzepowo-zatorowym.

Możliwe powikłania po zabiegu

Powikłania po artroskopii mogą pojawić się jak po każdym zabiegu operacyjnym, jednak z uwagi na niewielkie pole dostępu chirurgicznego powikłania są zminimalizowane do mniej niż 0,5%. Do najczęstszych powikłań po zabiegu artroskopowym należą: krwawienie do jamy stawowej, zakażenie rany pooperacyjnej, uszkodzenie chrząstki na skutek zbyt silnych manipulacji wewnątrz stawu, uszkodzenie nerwów i naczyń w obrębie dostępu chirurgicznego. Jeżeli tylko pacjent zauważy u siebie jakieś niepokojące objawy w niedługim czasie po zabiegu, należy niezwłocznie udać się do lekarza prowadzącego.

Polecane zabiegi dodatkowe po zabiegu

Pacjentom poleca się podjęcie rehabilitacji pooperacyjnej u fizjoterapeuty. Trwa ona zazwyczaj kilka tygodni i pozwala na powolne, stopniowe przywracanie stawu do zadowalającej funkcjonalności. Fizjoterapeuta ustala z pacjentem indywidualnie plan rehabilitacji.

Autor: lek. Wiktoria Feret

Bibliografia:

• Chirurgia – repetytorium, Wojciech Noszczyk, PZWL 2015
• Podręcznik dostępów operacyjnych w ortopedii i traumatologii, Frederic Dubrana, wyd. PZWL
• Diagnostyka w ortopedii, W.R. Hepp, wydanie polskie T. Gaździk, wyd. PZWL

Zapraszamy do skorzystania z naszej wyszukiwarki klinik, gabinetów oraz placówek medycznych znajdujących się na terenie Polski, oferujących zabieg - Artroskopia.